– Zgjidh Librin e Biblës – Parathënie për Dhiatën e Vjetër Parathënie për Pentateukun Zanafilla Eksodi Levitiku Numrat Ligji i Përtërirë Parathënie për librat historikë Jozueueu Gjyqtarët Ruthi Libri i parë i Samuelit Libri i dytë i Samuelit Libri i parë i Mbretërve Libri i dytë i Mbretërve Libri i parë i Kronikave Libri i dytë i Kronikave Esdra Nehemia Esteri Parathënie për librat poetikë Libri i Jobit Libri i Psalmeve Fjalët e Urta Predikuesi Kantiku i Kantikëve Parathënie për librat profetikë Isaia Jeremia Vajtimet Ezekieli Danieli Osea Joeli Amosi Abdia Jona Mikea Nahumi Habakuku Sofonia Hagai Zakaria Malakia Periudha ndërtestamentare Hyrje tek Ungjijtë Ungjilli sipas Mateut Ungjilli sipas Markut Ungjilli sipas Lukës Ungjilli sipas Gjonit Veprat e Apostujve Letra drejtuar Romakëve Letra e parë drejtuar Korintasve Letra e dytë drejtuar Korintasve Letra drejtuar Galatasve Letra drejtuar Efesianëve Letra drejtuar Filipianëve Letra drejtuar Kolosianëve Letra e parë drejtuar Thesalonikasve Letra e dytë drejtuar Thesalonikasve Parathënie për letrat baritore Letra e parë drejtuar Timoteut Letra e dytë drejtuar Timoteut Letra drejtuar Titit Letra drejtuar Filemonit Letra drejtuar Hebrenjve Letra e Jakobit Letra e pare e Pjetrit Letra e dytë e Pjetrit Letra e parë e Gjonit Letra e dytë e Gjonit Letra e tretë e Gjonit Letra e apostullit Juda Zbulesa e Jezu Krishtit

A. Udhëtimi drejt Detit (12:31-13:22)

12:31-37 Vargu 31 nuk do të thotë patjetër që Moisiu takoi faraonin ballë për ballë (shikoni 10:29). Ajo që thotë apo bën shërbëtori zakonisht quhet sikur e ka bërë i zoti i tij. Moisiu kishte parathënë se shërbëtorët e faraonit do t’i lusnin izraelitët të shkonin (Eksodi 11:8). Izraelitët u nisën […] për në Sukoth, një zonë e Egjiptit që nuk duhet ngatërruar me qytetin me të njëjtin emër në Palestinë (Zanafilla 33:17). Egjiptianët ishin shumë të gëzuar që po u jepnin pasurinë e tyre izraelitëve dhe po i hiqnin qafe. Për hebrenjtë ishte shpërblimi i drejtë për tërë punën që u kishte dhënë faraoni. U pajisën me mjete për udhëtimin dhe materiale për shërbimin e Perëndisë. Rreth gjashtëqind mijë njerëz u larguan nga Egjipti, përveç grave dhe fëmijëve. Numri i saktë i burrave ishte 603 550 (Eksodi 38:26). Numri i plotë i izraelitëve ishte rreth dy milion. 12:38,39 Ka një diskutim të madh rreth datës së Eksodit. Një datë e pranuar gjerësisht është rreth vitit 1440 para K. Studiues të tjerë mendojnë se ka ndodhur më 1290 para K, ose edhe më vonë (shikoni hyrjen). Një përzierje e madhe njerëzish (pra, duke përfshirë edhe të huajt) iu shtua izraelitëve kur u larguan nga Egjipti. Ata marrin emrin «fundërrinë» te Numrat 11:4, ku shihen se ankohen kundër Zotit, pavarësisht se sa i mirë është treguar Ai ndaj tyre. 12:40-42 Për sa i përket kronologjisë në vargun 40, shikoni komentimin te Zanafilla 15:13,14. Katërqind e tridhjetë vitet e përmendura këtu përfshijnë tërë kohën që izraelitët kaluan në Egjipt. Është një figurë e saktë, deri në atë ditë. Gjëja e rëndësishme për t’u parë është se Zoti nuk e harroi premtimin që kishte bërë shekuj më parë. Duke nxjerrë popullin e Tij jashtë vendit, Ai përmbushi Fjalën e Tij. Perëndia nuk është i plogësht gjithashtu ndaj premtimeve të shpengimit tonë (2 Pjetrit 3:9). Në një ditë të ardhshme, «simboli» i Moisiut, Zoti Jezus, do të nxjerrë popullin e Tij jashtë nga bota për në të përjetshmen Tokë të Premtuar. 12:43-51 Simboli i Pashkës së përhershme nënkuptonte që vetëm burrat e rrethprerë lejoheshin të merrnin pjesë, qoftë të huaj, fqinjë (të afërm) apo shërbëtorë. Asnjë i huaj nuk do të hajë […] të ardhurit dhe mercenarët nuk do të hanë. 13:1-15 Perëndia kishte shpëtuar çdo të parëlindur të izraelitëve nga vdekja në Egjipt; prandaj, çdo i parëlindur nga njerëzit dhe kafshët duhej t’i shenjtërohej Perëndisë, duke i takuar Atij. Bijtë e parëlindur bëheshin priftërinj të Perëndisë, derisa fisi i Levit më vonë të veçohej për këtë shërbim. I parëlinduri i kafshëve të pastra duhej të shenjtërohej për Perëndinë brenda vitit. I parëlinduri i një kafshe të papastër, si për shembull i gomarit, nuk do t’i shenjtërohej Zotit; prandaj duhej të shpengohej nga vdekja e një qengji; pra, një qengj që vdiste në vend të tij. Nëse gomari nuk shpengohej, atëherë qafa e tij duhej të thyhej. Ishte një zgjidhje midis shpengimit dhe shkatërrimit. Më vonë u caktua që shpengimi i gomarit të bëhej me para (Lev. 27:27; Num. 18:15). Fëmija i parëlindur, lindur në mëkat, gjithashtu duhej të shpengohej, pagesa e të cilit ishte pesë sikla (Num. 18:16). Kjo ishte një kujtesë solemne e gjendjes morale të papastër të njeriut para Perëndisë. Ashtu siç fliste shenjtërimi i të parëlindurit për përkushtim ndaj Perëndisë, po kështu Festa e Bukëve pa maja fliste për pastërtinë morale që pritej nga populli i shpenguar. Për shtatë ditë populli duhej të hante bukë pa maja dhe në shtëpitë e tyre nuk duhej të kishte maja. Si shenjtërimi i të parëlindurit, ashtu dhe Festa e Bukëve pa maja duhet të ishin mësim pamor i brezave të ardhshëm, se si Zoti e kishte çliruar popullin e Tij nga Egjipti. 13:16 Judenjtë më vonë e zbatuan vargun 9 dhe 16 fjalë për fjalë, duke bërë filateri apo çanta të vogla lëkure që përmbanin pjesë nga Fjala e Perëndisë dhe i lidhnin në ballë dhe kyçe. Por domethënia frymërore është se gjithçka që bëjmë (me dorën) dhe dëshirojmë (me anë të syve) duhet të jetë në përputhje me Fjalën e Perëndisë. 13:17-20 Rruga më e drejtë nga Egjipti për në Kanaan do të kryhej përmes vendit të Palestinës, një udhëtim rreth dy javë përgjatë rrugës bregdetare e njohur si «Udha e Horusit». Por kjo qe një rrugë kryesore e ngarkuar, nën vëzhgimin e vazhdueshëm të ushtrisë egjiptiane. Për të shpëtuar popullin e tij nga sulmi dhe nga zemërlëshimi i mëpasshëm, Perëndia i çoi ata nëpër një rrugë më në jug përmes gadishullit të Sinait. Bijtë e Izraelit dolën të armatosur. Ata gjithashtu morën eshtrat e Jozefit për në vendin e tij të lindjes Kanaan, sipas betimit solemn bërë prej paraardhësve të tyre (bijve të Izraelit) për ta bërë një gjë të tillë. Pfaiferi (C. F. Pfeiffer) shkruan:

Termi biblik për detin që u hap para izraelitëve është «Yam Suph», fjalë për fjalë «Deti i Kallamave» (Eksodi 13:18). Zona e njohur tashmë si Liqenet e Hidhura mund të ketë qenë e lidhur me Detin e Kuq në kohët e lashta. Ndoshta kjo shpjegon përse «Deti i Kallamave» është përkthyer si «Deti i Kuq» në KJV. Ka teori të shumta për vendin e saktë të kalimit, por askush nuk është pranuar si i saktë [1].

13:21,22 Prania e Zotit me popullin e Tij tregohej nga një kolonë resh […] ditën dhe në një kolonë zjarri […] natën. «Këta qenë» – ashtu siç ka thënë (Methju Henri) Matthew Henry – «mrekulli të vazhdueshme» [2]. Kjo re lavdie njihet si Shekinahu, nga fjala hebraike të banosh. Kolona flet për drejtimin e Perëndisë ndaj popullit të Tij dhe mbrojtjen e Tij nga armiqtë e tyre (Eksodi 14:19,20). Në të dyja rastet është një simbol i Zotit Jezu Krisht.

B. Kalimi i Detit të Kuq (Kapitulli 14)

14:1-9 Kapitulli 14 është një ndër kapitujt më dinamikë në tërë Biblën. Zoti i drejtoi bijtë e Izraelit drejt jugut drejt Pi-Hahirothit, diku në perëndim të Detit të Kuq. Kjo bënte që largimi të dukej i pamundur, por e bëri mrekullinë që vijon më të mahnitshme. Faraoni mendoi se ata kishin ngecur dhe dërgoi pas tyre ushtrinë e tij prej gjashtëqind qerresh të zgjedhura dhe tërë qerret e Egjiptit, me luftëtarë në secilën prej tyre. Në sulmin e faraonit ndaj dy milion izraelitëve, në dukje të pashpresë, që kishin fushuar pranë detit dhe gjendeshin midis faraonit dhe detit mbase gjendet origjina e shprehjes frazeologjike për dilemën e tmerrshme: «Midis djallit (faraonit) dhe detit (të Kuq!) blu të thellë». 14:10-14 Kur bijtë e Izraelit ngritën sytë e tyre dhe panë ushtrinë egjiptiane që po marshonte prapa tyre natyrshëm u frikësuan, por me mençuri i klithën Zotit. Megjithatë, menjëherë iu qanë udhëheqësit të Zotit, Moisiut, ashtu siç kishin bërë më parë (Eksodi 5:21), duke thënë: «Për ne do të qe më mirë t’u shërbenim egjiptasve sesa të vdesim në shkretëtirë». Ky qe mosbesim i pastër nga ana e tyre dhe në asnjë mënyrë fjalia e fundit. Duke mos qenë më i ndrojtur, Moisiu u tha atyre: «Qëndroni dhe çlirimi do të vijë nga Zoti». 14:15-18 Një ndër mrekullitë më të mëdha në tërë historinë do të ndodhte:

Zoti udhëzoi Moisiun: «…U thuaj bijve të Izraelit të shkojnë përpara. Dhe ti ço lart bastunin tënd, shtrije dorën mbi det dhe ndaje atë, në mënyrë që bijtë e Izraelit të mund të kalojnë në mes të detit në të thatë».

Rreth ngurtësimit nga ana e Perëndisë e zemrës së egjiptasve dhe sigurimi i lavdisë nga Faraoni dhe nga tërë forca e tij ushtarake, (Methju Henri) Matthew Henry shkruan:

Është një gjë e drejtë që Perëndia t’i vinte nën shtypjen e zemërimit të Tij ata që për një kohë të gjatë u kanë bërë ballë ndikimeve të tij të hirit. Flitet në mënyrë triumfi mbi këtë rebel kryeneç dhe fodull [3].

14:19-28 Engjëlli i Perëndisë (Krishti, shikoni Gjyqtarët 6 për një shtjellim të mëtejshëm) zuri vendin e Tij si një kolonë reje në fund të ushtrisë së Izraelit, duke i mbrojtur nga egjiptianët. Kolona e resë siguronte dritë për izraelitët dhe errësirë për egjiptianët. Me goditjen e Moisiut Deti i Kuq u hap, duke formuar dy mure uji me një shteg toke të thatë midis. Izraelitët kaluan tutje të sigurt, por kur ushtria e faraonit u përpoq t’i ndiqte, Zoti […] i dha dërrmën dhe prishi qerret e tyre duke e bërë të vështirë përparimin e tyre. Para se të tërhiqeshin, deti u mbyll me urdhrin e Moisiut. Nuk shpëtoi asnjë prej tyre. I njëjti besim që hapi Detin e Kuq na bën të zotë të bëjmë të pamundurën kur ecim përpara sipas vullnetit të Perëndisë. 14:29-31 Kalimi i Detit të Kuq është shfaqja më e madhe e fuqisë së Perëndisë në DhV, por fuqia më e madhe e tërë kohërave është ajo që ringjalli Krishtin nga të vdekurit.

C. Kënga e Moisiut (15:1-21)

Ashtu si Pashka flet për shpengimin me anë të gjakut, Deti i Kuq flet për shpengimin me anë të fuqisë. Kënga e Moisiut kremton këtë të fundit. Dr. Vudringu (H. C. Woodring) e përmbledh si vijon [4]:

Prelud (v. 1) – Triumfi i Jehovait. Strofa e parë (v. 2,3) – Ajo që është Ai: forca, kantiku, shpëtimi. Strofa e dytë (v. 4-13) – Ajo që ka bërë Ai: fitorja mbi armiqtë e shkuar, çlirimi i popullit të Tij nga Egjipti. Strofa e tretë (v. 14-18) – Ajo që do të bëjë Ai: fitorja mbi armiqtë e ardhshëm, dërgimi i popullit të Tij në rashëgiminë e tyre. Postlud (v. 19) – Ndryshimi midis mundjes së Egjiptit dhe çlirimit të Izraelit. Përgjigjja antifone [me tinguj të kundërt] nga Miriami dhe të gjitha gratë (v. 20,21).

Afërsisht tre shekuj më parë komentuesi anglez Methju Henri (Matthew Henry) ka shprehur vlerësimin dhe të kuptuarit e tij të kësaj ode të madhe frymërore si vijon:

Ne mund ta vëzhgojmë këtë këngë që është: 1. Një këngë e lashtë, më e lashta nga ato që njohim; 2. Përbërja më e admirueshme, me një stil të lartë dhe të mrekullueshëm, me një shëmbëllim të gjallë dhe të duhur dhe tepër prekës; 3. Është një këngë e shenjtë, përkushtuar nderit të Perëndisë dhe ka si qëllim përlëvdimin e emrit të tij dhe kremtimin e lavdisë së Tij, dhe vetëm të Tij, jo të madhështojë ndonjë njeri: shenjtëria ndaj Zotit është skalitur në të dhe Atij ata i thurin melodi duke i kënduar; 4. Ajo është një këngë tipike. Triumfet e kishës së ungjillit, në rënien e armiqve të saj, shprehen në këngën e Moisiut dhe në atë të Qengjit së bashku, që thuhet se duhen kënduar mbi një det xhami, ashtu siç u këndua kjo mbi Detin e Kuq, Zbulesa 15: 2,3 [5].

– Zgjidh Librin e Biblës – Parathënie për Dhiatën e Vjetër Parathënie për Pentateukun Zanafilla Eksodi Levitiku Numrat Ligji i Përtërirë Parathënie për librat historikë Jozueueu Gjyqtarët Ruthi Libri i parë i Samuelit Libri i dytë i Samuelit Libri i parë i Mbretërve Libri i dytë i Mbretërve Libri i parë i Kronikave Libri i dytë i Kronikave Esdra Nehemia Esteri Parathënie për librat poetikë Libri i Jobit Libri i Psalmeve Fjalët e Urta Predikuesi Kantiku i Kantikëve Parathënie për librat profetikë Isaia Jeremia Vajtimet Ezekieli Danieli Osea Joeli Amosi Abdia Jona Mikea Nahumi Habakuku Sofonia Hagai Zakaria Malakia Periudha ndërtestamentare Hyrje tek Ungjijtë Ungjilli sipas Mateut Ungjilli sipas Markut Ungjilli sipas Lukës Ungjilli sipas Gjonit Veprat e Apostujve Letra drejtuar Romakëve Letra e parë drejtuar Korintasve Letra e dytë drejtuar Korintasve Letra drejtuar Galatasve Letra drejtuar Efesianëve Letra drejtuar Filipianëve Letra drejtuar Kolosianëve Letra e parë drejtuar Thesalonikasve Letra e dytë drejtuar Thesalonikasve Parathënie për letrat baritore Letra e parë drejtuar Timoteut Letra e dytë drejtuar Timoteut Letra drejtuar Titit Letra drejtuar Filemonit Letra drejtuar Hebrenjve Letra e Jakobit Letra e pare e Pjetrit Letra e dytë e Pjetrit Letra e parë e Gjonit Letra e dytë e Gjonit Letra e tretë e Gjonit Letra e apostullit Juda Zbulesa e Jezu Krishtit