ÇFARË DASHURIE ËSHTË KJO?

LUTERI ISHTE PA DYSHIM figura drejtuese e Reformimit në atë kohë dhe është ai ndaj të cilit protestantët i kanë një borxh të madh. Edhe pse shumë të tjerë para tij kishin kundërshtuar Romën, Luteri ishte i pari që botoi dhe shpërndau sfidën e tij në tërë Evropën. Roma kishte qenë gjithmonë e gatshme t’u mbyllte gojën kritikëve të saj me ryshfete apo me vdekje; tani ajo përballej me një njeri që nuk mund të blihej dhe argumentet bindëse të të cilit kishin ngritur aq shumë udhëheqës të fuqishëm të lokaliteteve në favor të tij, saqë rrokja e saj hakmarrëse nuk mund ta zinte.

Papa kishte një shpresë të vetme: që argumentet e nxjerra nga Erasmusi dhe të botuara publikisht nga armiqtë e Luterit do të bindnin masat që ishin cenuar të ktheheshin te streha e një kishe të vërtetë. Mbi të gjitha, edhe pse Erasmusi kishte kritikuar kishën, ai nuk ishte martirizuar, nuk e kishte lënë vathën e saj dhe ishte në marrëdhënie shumë të mira me papën. Dhe ishte ai që po nxirrte në pah gabimet e doktor Luterit. Që kishte nevojë për një reformë, këtë edhe kisha [katolike] ishte gati ta pranonte, por ishte ai lloj që Erasmusi dhe të tjerët përkrahën – një ndreqje e abuzimeve të pranuara, jo një fshirje e traditave shekullore për të rifilluar nga asgjëja!

Argumentet që paraqiti Erasmusi ishin tejet bindëse për ata që donin të rrinin brenda vathës së lashtë. Ai po shkruante nga një perspektivë katolike, duke mbrojtur dogmën katolike, një taktikë e llogaritur për të forcuar katolikët në besimin e tyre, por që e cila vështirë se do të ishte e frytshme për ata që tashmë ishin bashkuar me rebelimin e Luterit. Mbase gjithçka që kishte qëllim Erasmusi të arrinte ishte të lëvdonte ata që mund ta shpërblenin më tepër.

Ne nuk e mbrojmë Erasmusin, sepse shumë nga ato që thotë janë shumë herë më pak biblike se disa nga paarsyeshmëritë e Luterit. Erasmusi, edhe pse kishte refuzuar efektshmërinë e sakramenteve dhe atë të praktikave të tjera pagane në satirat e tij të shkuara, mbeti i lidhur akoma me herezitë e Romës që hiri ndihmon njeriun për të arritur shpëtimin me anë të veprave. Ai shkruan: “…nuk […] rrjedh që njeriu nuk mund […] të përgatitet me anë të veprave të mira morale për favorin e Perëndisë”{{1}}.

Erasmusi, fatkeqësisht, e kishte gabim për sa i përket shpëtimit, pavarësisht nga mendjemprehtësia e tij në kritikat kundër Romës. Është për shkak se tashmë njeriu ka dështuar moralisht për të zbatuar ligjin e Perëndisë (dhe nuk mund të ndreqë atë që të çarë duke e zbatuar më pas, pavarësisht se sa i përsosur është) që ai ka nevojë për hir – për favorin e pamerituar të Perëndisë për të cilin asnjë përgatitje nuk kërkohet, as nuk është e dobishme.

Një duel i rëndë

Luteri hidhet pa mëshirë në sulm kundër armikut të tij në çdo hap. Nuk ka asnjë vlerë që të dyluftoj me papën. As ai, as kardinalët dhe peshkopët e tij nuk do të dëgjojnë. Të paktën tek Erasmusi Luteri gjen një antagonist i cili do të dëgjojë dhe të përgjigjet dhe ai shfren zemërimin e tij të fshehtë kundër Romës ndaj këtij njeriu që guxon të mbrojë sakramentet e saj blasfemuese.

Ka raste kur asnjë prej antagonistëve nuk argumenton me vend. Edhe pse Luteri në mënyrë të dukshme është mësuesi i tij për sa i përket interpretimit të Shkrimeve, është zakonisht Erasmusi i cili është më i arsyeshëm nga të dy. Ky i fundit tregon, për shembull, atë që po argumentojmë në këto faqe: “Nëse nuk është në fuqinë e çdo njeriu të zbatojë atë që i urdhërohet, tërë nxitjet në Shkrimet [e Shenjta] dhe tërë premtimet, kërcënimet, diskutimet, qortimet, përgjërimet, bekimet, mallkimet dhe morinë e rregullave, janë domosdoshmërisht të kota”{{2}}.

Luteri përgjigjet me shumë tallje, por me pak përmbajtje. Ai argumenton se pjesët e Dhiatës së Vjetër që citon Erasmusi “kërkojnë vetëm detyrën”, por nuk thonë asgjë rreth vullnetit të lirë{{3}}. Sigurisht, këtë kishte patur qëllim Erasmusi të tregonte, meqë përfshirja e vullnetit të lirë rrjedh në mënyrë të domosdoshme. As Luteri nuk mund të citojë një varg nga Shkrimet që i referohet “skllavërisë së vullnetit”.

Atëherë Luteri pyet Erasmusin se pse ai (Luteri) duhet “të përpiqet kaq shumë…? Pse duhet ndihma e Krishtit? Pse duhet ndihma e Frymës?” nëse njeriu mund të dojë të zbatojë ligjin?{{4}}.

Erasmusi as nuk kishte lënë të kuptohej se nuk ishte e nevojshme ndihma e Krishtit apo e Frymës së Shenjtë. Ai thjesht sugjeroi se, duke u nisur nga shumë urdhërime dhe thirrje për të përdorur arsyen dhe për t’u bindur, ishte e arsyeshme të dilnim në përfundimin se njeriu duhet të jetë i aftë për një përgjigje të vullnetshme. Por Luteri nuk merret me këtë; ai vetëm sa është pompoz duke argumentuar përtej çështjes kyç, madje duke përqeshur Erasmusin se pranonte me të drejtë që vullneti i lirë mund të veprojë vetëm me anë të hirit të Perëndisë{{5}}.

Luteri kërcen si tigër për këtë pohim në vend që të pajtohet me Erasmusin dhe të pranojë arsyeshëm atë që është e qartë: faktin se vullneti i lirë ka nevojë për hirin i cili nuk e shfuqizon vullnetin ashtu si frymëmarrja nuk shfuqizohet nga fakti se ai, gjithashtu, është i varur nga hiri i Perëndisë. Me siguri njeriu ka si aftësinë ashtu dhe përgjegjësinë të bashkëpunojë me hirin dhe fuqinë e Perëndisë në çfarëdolloj gjëje të bëjë!

Luteri, në tërë librin “Skllavëria e vullnetit”, është si një kokorosh që nuk i vë veshin arsyes. Megjithatë Pakeri dhe kalvinistë të tjerë lavdërojnë “forcën dialektore të latinishtes së fuqishme të Luterit”{{6}}. B. B. Uorfildi e quan librin “Skllavëria e vullnetit” “një kryevepër dialektore dhe polemike”{{7}}. Në fakt, “Skllavëria e vullnetit” përmban aq shumë kontradikta e arsyetime të gabuara, saqë habitemi se si fitoi këtë famë si një libër i logjikshëm.

Gjithashtu habitemi se si ungjillorët në lavdërimet e tyre ndaj Luterit nuk vënë re në pamje të parë shtrirjen me të cilën ishte mashtruar akoma nga sfondi i tij katolik i Romës. Kjo ishte tejet e dukshme në pikëpamjen e tij të efektshmërisë së sakramenteve. Në librin e tij “Katekizmi i vogël”, ai pohon se përmes sakramenteve “Perëndia ofron, jep dhe vulos në ne faljen e mëkateve që Krishti ka siguruar për ne” (theksimi në origjinal){{8}}. Ky katekizëm përdoret në pothuajse tërë kishat luteriane sot (duke përfshirë edhe Sinodin e Misurit) si libri i tyre bazë për doktrinën.

Si përgjigje ndaj pyetjes: “Çfarë jep apo ç’dobi ka pagëzimi?”, “Katekizmi” pohon: “Të sjell faljen e mëkateve, të çliron nga vdekja e djalli dhe u jep shpëtim të përjetshëm të gjithë atyre që e besojnë këtë, ashtu siç shpallin fjalët dhe premtimet e Perëndisë”{{9}}. Luteri pohon për sa i përket Darkës së Zotit apo Përbashkësisë: “Është trupi dhe gjaku i vërtetë i Zotit tonë Jezu Krisht nën bukën dhe verën, që ne të krishterët e hamë dhe e pimë{{10}}…. Në, me dhe nën bukën Krishti na jep trupin e Tij të vërtetë; në, me dhe nën verën Ai na jep gjakun e Tij të vërtetë{{11}} … në këtë sakrament na jepet falje e mëkateve, jetë dhe shpëtim…” (theksimi në origjinal”{{12}}.

Kështu, ungjilli i rremë i Romës nëpërmjet kungimit mbijetoi gjatë Reformimit dhe nderohet akoma në shumë kisha luteriane e kalviniste. Ata protestantë që besojnë në versionin e tyre të ndryshuar të pagëzimit të fëmijëve dhe në Darkën e Zotit për shpëtimin e tyre janë po aq të humbur sa edhe katolikët që besojnë në sakramentet e Romës. Duke pranuar pikëpamjen e gabuar të Luterit rreth shpëtimit mund të ndihmojë disa të kuptojnë se pikëpamja e tij për vullnetin e lirë dhe për përgjegjësinë njerëzore mund të jenë njëlloj të gabuara.

Ndaj kujt është vullneti në skllavëri?

Është e qartë se vullneti – në dallim me atë që argumenton Luteri në traktatin e tij më të madh – nuk është i lidhur. Tashmë kemi hedhur poshtë argumentin se, ngaqë vullneti është gjithmonë i rrethuar nga ndikimet, vërteton se nuk është i lirë. Njeriu, ashtu siç pohon Pali në rastin e tij (Romakëve 7:7-25), zakonisht nuk arrin të bëjë atë që do të pëlqente të bënte – por jo gjithmonë. Pali nuk thotë se ai nuk mund të bëjë kurrë atë që dëshiron – aq më pak se vullneti i tij qenka në skllavëri.

Luteri imagjinon se mund të heqë lirinë e vullnetit të njeriut duke argumentuar: “Sepse, nëse nuk jemi ne, por vetëm Perëndia, i cili kryen shpëtimin në ne, rrjedh se, dashur padashur, gjithçka që bëjmë nuk ka ndonjë domethënie shpëtuese para se të veprojë Ai në ne”{{13}}. Sigurisht, shpëtimi nuk është vepra jonë; por kjo nuk vërteton se ne nuk mund të pranojmë me liri të plotë shpëtimin që Krishti kreu si dhuratë të dashurisë së Perëndisë. Luteri, në tërë traktatin e tij, ngatërron aftësinë për të dëshiruar me atë të kryerjes dhe imagjinon gabimisht se ka hedhur poshtë të parën duke hedhur poshtë të dytën.

Erasmusi argumenton se, që Perëndia të urdhërojë njeriun të bëjë atë që nuk mund të bëjë, do të ishte njësoj sikur t’i kërkosh dikujt që i ka krahët e lidhura, që t’i përdorte ato. Luteri përgjigjet se njeriu “urdhërohet të shtrijë duart e tij […] të hedhë poshtë supozimin e tij të rremë të lirisë dhe fuqisë…”{{14}}. Luteri fiton këtë përleshje të vogël, por asnjë prej tyre nuk i afrohet Biblës.

Që Perëndia jo vetëm e urdhëron, por ndershmërisht i lutet, e bind dhe i kërkon njeriut në mënyrë të pafundme përmes profetëve të Tij, duke i premtuar dhe dhënë bekime për bindje dhe duke e paralajmëruar për shkatërrimin dhe dërgimin e saj për shkak të mosbindjes, nuk mund të justifikohet nga zgjuarsia e Luterit me përgjigje të rëndomta. Për më tepër, kemi shembuj të shumtë në tërë Shkrimin për profetë, mbretër dhe njerëz të thjeshtë, nga Enoku te Noeu, nga Abrahami te Davidi dhe kështu me radhë, të cilët, edhe pse jo të përsosur, deshën me të vërtetë t’i bindeshin Perëndisë dhe t’i pëlqenin Atij. Çfarë ndodhi me “skllavërinë e vullnetit” sipas Luterit në këto raste?

Libri i Fjalëve të Urta është një libër i madh që refuzon tezën e Luterit. Salomoni i bën thirrje birit të tij “për të njohur diturinë dhe për të mësuar gjykimet e mençura; për të ditur si të veprosh me urti, me drejtësi, me gjykim dhe ndershmëri…” (Fjalët e Urta 1:2, 3). Ai pohon se “i urti do të dëgjojë dhe do të rritë diturinë e tij” (vargu 5) dhe ai paralajmëron birin e tij: “Në qoftë se mëkatarët duan të të mashtrojnë, mos prano” (vargu 10). Ai nxit: “Biri im, mos e përçmo ndëshkimin e Zotit dhe mos urrej qortimin e tij, sepse Zoti qorton atë që do, si një baba djalin që atij i pëlqen” (3:11, 12). A nuk janë këto nxitje bindëse një thirrje ndaj vullnetit?

Gjithçka që shkruan Salomoni është për të bindur birin e tij se dituria duhet të dëshirohet në vend të marrëzisë dhe se shpërblimi për shërbimin ndaj Krishtit dhe drejtësisë tejkalon shpërblimin nëse u shërbehet epsheve dhe dëshirave vetjake. Një person duhet t’i vërë veshin me dashje zërit të diturisë. Fakti që Zoti ndreq ashtu siç ndreq një atë tokësor nuk është, ashtu siç ngul këmbë Luteri, thjesht për të treguar se nuk është e mundur asnjë ndreqje, por ngaqë biri i ditur do t’i vërë veshin mësimit – gjë e cila është e mundur vetëm me anë të ushtrimit të vullnetit. Luteri nuk arrin të vërtetojë skllavërinë e vullnetit apo të tregojë se çfarë është ajo ndaj së cilës është i lidhur vullneti.

Vullneti duhet të jetë i vullnetshëm

Më kot kërkojmë te “Skllavëria e vullnetit për të gjetur se ku trajtohen fjalë për fjalë qindra pjesë biblike, nga Zanafilla 24:58 te 1 Samuelit 1:11 te 2 Samuelit 6:21, 22 te Psalmet 4:8; 5:2, 3; 9:1,2; 18:1; 30:1; te Gjoni 7:17 etj., të cilat tregojnë qartë se njeriu mund të dojë me të vërtetë të bëjë vullnetin e Perëndisë. Pjesët e shumta ku njeriu shpreh dashjen e tij t’i bindet dhe pëlqejë Perëndisë dhe që aktualisht e vërtetojnë me kryerjen e tyre, janë të dukshme me anë të mungesës së tyre. Gjithashtu Luteri nuk pranon, aq më pak ta trajtojë, faktin se sa dhjetëra herë fjalët “skllavëri” dhe “lidhur” hasen në Shkrimin në asnjë vend nuk përdoren në referim të vullnetit njerëzor.

Argumenti i Luterit se vullneti është i lidhur e pranon ekzistencën e vullnetit, por nuk shpjegon se pse, se si apo çfarë ose ndaj kujt është në skllavëri. As Luteri, duke mos ia kaluar Kalvinit, nuk shpjegon se si vullneti është me sa duket i lirë në mënyrë të tillë që njeriu të besojë ungjillin. Ai argumenton se, ngaqë “natyra njerëzore” lakmon kundër frymës, madje edhe midis të krishterëve, “si mund të rendi ajo pas së mirës tek ata që nuk janë të lindur sërish nga Fryma…?”{{15}}. Kjo është një provë kundër skllavërisë së vullnetit.

Edhe pijaneci ndonjëherë vendos me vullnetin e tij të jetë esëll. Vullneti nuk është në skllavëri. Ndonjëherë dëshirat trupore të njeriut e sundojnë vullnetin e tij. Por edhe shumë jo të krishterë kanë vendosur të çlirohen nga dhënia pas alkoolit apo duhanit dhe kanë qenë të suksesshëm. Të tjerë janë përpjekur me vullnetin e tyre dhe kanë dështuar – por jo për shkak se vullneti ishte i lidhur ndaj mëkatit, por ata vetë.

Rrëfimi Uestminster thotë se të zgjedhurit shkojnë te Krishti “shumë lirshëm, duke u bërë të vullnetshëm me anë të hirit të tij [Perëndisë]”. Megjithatë, askush nuk bëhet i vullnetshëm kundër vullnetit të tij, por duhet të jetë bërë i vullnetshëm që të bëhet i vullnetshëm. Perëndia i bën vazhdimisht thirrje vullnetit të njeriut (“kushdo” etj.).

Ne s’mund t’i kalojmë anash faktit se njeriu ka një vullnet, sikurse pranon Agustini dhe madje Kalvini dhe që gjithkush përjeton shumë herë çdo ditë. Askush nuk mund të bindë njeriun të besojë apo të bëjë diçka pa u përfshirë vullneti i tij – veç në është droguar a hipnotizuar. Në këtë pikë zbulojmë thembrën e Akilit në argumentin e Luterit (dhe do të shohim të njëjtin problem me Kalvinin kur do të shohim zgjedhjen e pakushtëzuar).

Kur pranohet fakti se njeriu ka një vullnet, nuk mund t’i shpëtojmë. Çfarëdolloj ndryshimi të ndodhë te një njeri, duhet patjetër të përfshihet vullneti i tij dhe që të ndodhë kjo, vullneti duhet të jetë i vullnetshëm. Nëse vullneti ishte në skllavëri dhe është çliruar, vullneti duhet të ketë dashur të çlirohet. Do ta trajtojmë këtë më me hollësi në kapitullin që vijon.

Një keqpërdorim me paragjykim i Shkrimit

Fatkeqësisht, Luteri shpesh i shtrembëron Shkrimet për të vërtetuar argumentin e tij. Për shembull, duke marrë një pohim nga një psalmist rreth gjendjes së përkohshme të mendjes nga e cila është penduar – “Para teje isha si një kafshë” (Psalmi 73:22) – ai e lidh vullnetin e njeriut me atë të një kafshe dhe na del në një analogji që nuk ka të bëjë fare me atë që thotë psalmisti: “Kështu vullneti i njeriut është një kafshë që qëndron midis dy drejtuesve. Nëse drejton Perëndia, do dhe shkon atje ku do Perëndia…. Nëse drejton Satani, do dhe shkon atje ku do Satani. As nuk mund të zgjedhë se cili drejtues do ta drejtojë, apo kë do të ndjekë; por drejtuesit vetë luftojnë për të vendosur kush do ta ketë dhe mbajë atë”{{16}}.

Kështu Satani mund të mposhtë Perëndinë? Dhe njeriu nuk mund të zgjedhë se shërbëtor i kujt do të jetë? Atëherë pse thotë Perëndia: “Zgjidhni sot kujt doni t’i shërbeni” (Jozueu 24:15)? Dhe pse nuk e mposht Perëndia Satanin në çdo rast? Luteri (ashtu si Kalvini) na detyron të dalim në përfundimin se ata që do të kalojnë përjetësinë në liqenin e zjarrit do të jenë atje sepse Perëndia nuk i donte të ishin në qiell – një falsitet i tillë është shpifje ndaj karakterit dhe dashurisë së Perëndisë!

Analogjia e pasuksesshme e Luterit nuk rrjedh nga kjo apo pjesë të tjera të Shkrimit. Psalmisti pranon se ka krahasuar begatinë e të pabesit me shqetësimet e veta dhe është bërë ziliqar për të. Ai kupton se duke bërë këtë është bërë i marrë si një kafshë – jo që vullneti i tij është kafshë. Megjithatë kjo metaforë e gabuar përdoret në mënyrë të përsëritur nga kalvinistët. Dhe si Luteri ashtu edhe Kalvini nuk morën parasysh pendimin e psalmistit dhe serinë e vargjeve të tjera në tërë Shkrimin, që e bëjnë të qartë se njeriu i përgjigjet Perëndisë me bindje me anë të ushtrimit të vullnetit të tij.

Luteri nuk arrin të dallojë midis lirisë së njeriut për të patur dëshirë të veprojë dhe mungesës së aftësisë së tij për të kryer atë që dëshiron. Pali thotë: “Ndonëse e kam dëshirën për të bërë të mirën, nuk ia gjej mënyrën” (Romakëve 7:18). Është e qartë, pra, njeriu është i lirë të besojë ungjillin dhe të pranojë Krishtin, gjë e cila nuk kërkon ndonjë aftësi të veçantë nga ana e tij.

T’i detyrosh Shkrimet të thonë atë që nuk thonë

Luteri citon: “Sepse zemërimi i Perëndisë zbulohet nga qielli për çdo pabesi e padrejtësi të njerëzve…” (Romakëve 1:18). Më pas pohon se pohimi i Palit vërteton se njeriu nuk mund të dëshirojë të bëjë ndonjë gjë të mirë{{17}}. Përkundrazi, që zemërimi i Perëndisë nxitet kundër pabesisë së njeriut tregon se Perëndia është i zemëruar me ta sepse nuk kanë arritur të bëjnë atë që ata mund të kishin bërë nëse do të kishin dëshiruar.

Luteri vazhdon të citojë citimin e Palit nga Psalmi 14:4: “Nuk ka asnjeri të drejtë, as edhe një” (Romakëve 3:10-12). Ashtu si Kalvini dhjetë vjet më pas, ai e bën këtë një pohim absolut të nevojës së njeriut kur, në fakt, i referohet prirjes së tij të natyrshme{{18}}. Që është kjo e fundit del qartë nga bollëku i teksteve të Shkrimit që na tregojnë për të mirat e bëra qoftë edhe nga paganët si dhe nxitjet ndaj të pabesëve për të bërë të mirën. Në asnjë pjesë Shkrimi nuk thotë se njeriu është në një skllavëri të tillë ndaj së keqes, saqë nuk mund t’i përgjigjet me bindje Perëndisë. Përndryshe ai nuk do të quhej përgjegjës. E trajtuam këtë pikë më parë në lidhje me shthurjen e plotë, por tani do të japim disa shembuj të tjerë nga Shkrimi.

Abimeleku, një mbret pagan dhe idhujtar i filistejve, mund t’i thoshte Isakut: “Nuk të kemi bërë veçse të mira” (Zanafilla 26:10, 11, 29). Labano, një idhujtar tjetër, në bindje ndaj Perëndisë, nuk i bëri gjë të keqe Jakobit (Zanafilla 31:25-29). Psalmet janë të mbushura me nxitje për të “bërë të mirën” (Psalmi 34:14; 37:3 etj.). Për një grua të virtytshme thuhet se ajo do t’i bëjë burrit të saj “të mira dhe jo të këqija tërë ditët e jetës së saj” (Fjalët e Urta 31:12). Jezusi i këshillon judenjtë t’u bëjnë “të mira atyre që i urrejnë” (Mateu 5:44). Ka një mori vargjesh të tjera në Bibël që tregojnë se edhe të pabesët mund të bëjë të mirën herë pas here.

Luteri argumenton: “Të thuash: njeriu nuk kërkon Perëndinë, është njësoj sikur të thuash: njeriu nuk mund ta kërkojë Perëndinë…”{{19}}. Ai bën në mënyrë të përsëritur gabime të tilla trashanike, duke fyer shpesh si Shkrimin ashtu edhe arsyen. Të thuash se z. Agim nuk shkon kurrë në qytet nuk është pa dyshim e njëjtë si të thuash se z. Agim nuk mund të shkojë në qytet. Mund të jetë për ndonjë arsye të vlefshme apo të imagjinuar që z. Agim nuk do apo mund të ketë frikë të shkojë në qytet.

Perëndia jo vetëm e thërret në mënyrë të përsëritur njeriun në tërë Biblën ta kërkojë Atë, ashtu siç tashmë e kemi parë – duke nënkuptuar se njeriu mund dhe e kërkon Perëndinë – por shumë pjesë të Shkrimit i lavdërojnë ata që e kanë kërkuar dhe gjetur. Për shembull, “Kushdo që kërkonte Zotin, dilte drejt çadrës së mbledhjes” (Eksodi 33:7). Asa tha: “Kemi kërkuar Zotin, Perëndinë tonë” (2 Kronikave 14:7). Na thuhet se kur izraelitët “u rikthyen tek Zoti, Perëndia i Izraelit, e kërkuan dhe ai i la ta gjenin” (15:4). Ezdra i tha mbretit: “Dora e Perëndisë tonë është mbi të gjithë ata që kërkojnë…” (Ezdra 8:22). Asafi thotë: “Ditën e fatkeqësisë sime kërkova Zotin…” (Psalmi 77:2). Sofonia u referohet atyre “që nuk e kërkojnë Zotin” (Sofonia 1:6), me siguri duke nënkuptuar se kishte disa që nuk e kërkonin dhe se të gjithë mund ta bënin këtë nëse do të kishin dashur.

Ne mund të paraqesim më tepër referime që tregojnë se njerëzit e kanë kërkuar dhe e kanë gjetur Zotin. Prandaj duhet të dalim në përfundimin se Psalmi 14 dhe citimi i Palit te Romakëve 3 nuk do të thotë se asnjeri nuk e ka kërkuar, nuk do ta kërkojë apo që e nuk kërkon Zotin. Për më tepër, përshkruhet qëndrimi i përgjithshëm i njerëzimit.

Luteri vazhdon të argumentojë se “doktrina e shpëtimit me anë të besimit në Krishtin e hedh poshtë ‘vullnetin e lirë’”{{20}}. Kjo është absurde. Në fakt, shpëtimi me anë të besimit kërkon një zgjedhje të vërtetë me anë të vullnetit. Ungjilli u premton shpëtimin si një dhuratë atyre që do ta pranojnë atë; dhe ne duhet të kemi fuqinë e zgjedhjes, përndryshe nuk mund ta pranojmë dhuratën. Ungjilli është një ftesë për të shkuar te Krishti, për ta pranuar Atë, për të besuar në Të, për të pranuar vdekjen e Tij në vendin tonë si pagesë të ndëshkimit për mëkatet tona. Ungjilli është një thirrje ndaj vullnetit të njeriut: “Ejani tek unë […] ai që do, le të marrë si dhuratë ujin e jetës” (Mateu 11:28; Zbulesa 22:17).

Ngatërrimi i çështjes

Shumë pjesë të Shkrimit dhe argumente që rendit Luteri për mbështetje në tërë librin Skllavëria e vullnetit janë të pavend rreth çështjes së vullnetit të lirë. Shiko arsyetimin e tij rreth Romakëve 3:

Këtu Pali shpall shumë vetëtima kundër “vullnetit të lirë”. Së pari: “Pavarësisht nga ligji”, thotë ai, “është manifestuar drejtësia e Perëndisë”. Ai dallon drejtësinë e Perëndisë nga drejtësia e ligjit; ngaqë drejtësia e besimit vjen me anë të hirit […] pa veprat e ligjit (v. 28)….

Nga e tërë kjo është shumë e qartë se përpjekja dhe mundi i “vullnetit të lirë” janë thjesht kot; sepse, nëse drejtësia e Perëndisë ekziston pa ligjin dhe pa veprat e ligjit, sa më shumë duhet të ekzistojë pa “vullnetin e lirë”? Sepse interesi suprem i vullnetit “të lirë” është të përdoret për drejtësi morale, veprat e atij ligji me anë të të cilit “ndihmohen” verbëria dhe pafuqia e tij. Por kjo fjalë “pavarësisht” i heq veprat e mira, drejtësinë morale dhe përgatitjet për hir. Imagjino për një fuqi çfarëdo që i përket “vullnetit të lirë” dhe Pali do të qëndrojë akoma i vendosur dhe të thotë: “Drejtësia e Perëndisë ekziston pavarësisht nga…!”. Dhe çfarë do të thonë mbrojtësit e “vullnetit të lirë” për atë që vijon: “shfajësuar falas me anë të hirit të tij”…? Si do të përputhet përpjekja, dhe merita, me drejtësinë e dhënë falas…? Vetë Diatriba argumenton dhe arsyeton kudo me këtë forcë: “Nëse nuk ka vullnet të lirë, ç’vend ka merita? Nëse nuk ka vend për meritë, ç’vend ka për shpërblimin? Kujt vullneti i atribuohet nëse njeriu shfajësohet pa meritë?”. Pali jep këtu përgjigjen – nuk ka fare meritë, por të gjithë ata që janë shfajësuar, janë shfajësuar falas dhe kjo nuk i atribuohet gjëje tjetër veç hirit të Perëndisë{{21}}.

Përkundrazi, fakti që drejtësia e Perëndisë “ekziston pavarësisht nga ligji dhe pavarësisht nga veprat” nuk ka të bëjë nëse njeriu ka vullnet të lirë apo jo. Sigurisht, drejtësia e Perëndisë është e pavarur nga vullneti i lirë i njeriut. Fakti që Perëndia është drejtësi as provon as nuk provon që njeriu ka vullnet të lirë. “Vetëtimat kundër ‘vullnetit të lirë’” të Luterit janë të pavend për këtë çështje.

Për më tepër, që drejtësia nuk mund të vijë me anë të veprave është e pavend për vullnetin e lirë. Ata që besojnë në vullnetin e lirë pohojnë gjithashtu se njeriu “shfajësohet falas me anë të hirit të Tij”. Por hiri nuk mund të detyrohet ndaj askujt, sepse përndryshe nuk do të ishte hir. Kështu, duhet fuqia e zgjedhjes që njeriu të miratojë hirin e Perëndisë dhe të pranojë dhuratën e shpëtimit që Perëndia ofron plot hir.

Erasmusi e ka gjithashtu gabim në pohimin se merita njerëzore ndihmon në shfajësim. Përpjekjet njerëzore nuk kanë pjesë në shfajësim, ashtu siç pohojnë shumë pjesë të Shkrimit – por ky fakt nuk ka lidhje me çështjen e vullnetit të lirë. Kjo pjesë është tipike e arsyetimit të pështjelluar që ndërmerr Luteri në mbarë librin e tij të cilin Pakeri dhe të tjerë e lavdërojnë si veprën më të madhe të Luterit.

Më tepër mungesë lidhjeje

Luteri paraqet disa argumente biblike shumë të shkëlqyera kundër shpëtimit me anë të veprave, por kjo nuk ka të bëjë fare nëse ka apo nuk ka njeriu vullnet të lirë. Gjithashtu nuk ka asgjë të qenësishme te ungjilli që kërkon se vullneti të jetë në skllavëri. Asnjë i krishterë që beson se njeriu ka fuqinë e zgjedhjes të dhënë në mënyrë sovrane nga Perëndia tek ai si një qenie morale nuk imagjinon që kjo fuqi i është dhënë atij në mënyrë që ai të bëhet aq i drejtë sa të meritojë shpëtimin apo madje të kontribuojë për shpëtimin e tij në ndonjë mënyrë. Për më tepër, vetë fakti që Pali i referohet drejtësisë që vjen me anë të ligjit tregon se njeriu ka fuqi të zgjedhë për të zbatuar ligjin dhe të veprojë në këtë mënyrë në të paktën disa pika. Përndryshe nuk mund të quhet përgjegjës.

Pali nuk mohon se njeriu mund të bëjë vepra të mira; ai mohon se veprat e mira mund të shfajësojnë mëkatarin. Luteri ngatërrohet në mënyrë të dukshme. Një e çarë e ligjit e dënon njeriun përgjithmonë. Zbatimi i ligjit në mënyrë të përsosur në të ardhmen, sikur të ishte e mundur, nuk mund të kompensojë shkeljen e ligjit në të shkuarën. Për më tepër kur Pali thotë: “Asnjë mish nuk do të shfajësohet para tij për veprat e ligjit” (Romakëve 3:20), tregon se është e mundur që njeriu të zbatojë disa pika të ligjit për pak kohë. Argumenti i Palit nuk është se është e pamundur të zbatohen për një moment pikat e ligjit, por që edhe sikur ligji të zbatohet në mënyrë të përsosur nuk do të mjaftonte. Luteri, në vendosmërinë e tij për të vërtetuar skllavërinë e pretenduar të vullnetit, nuk rrok pikën thelbësore të Palit.

1. I. Pakeri thotë: “’Skllavëria e vullnetit’ është copa më e madhe e shkrimeve teologjike që ka dalë ndonjëherë nga dora e Luterit. Ky ishte vetë mendimi i tij [Luterit]”{{22}}. Uorfildi e quan librin Skllavëria e vullnetit “mishërimin e konceptimit të reformimit të Luterit, gjëja më e afërt e një pohimi sistematik të tyre që bëri ai ndonjëherë […] në kuptimin e plotë manifesti i Reformimit”{{23}}. Pakeri e përshkruan si “një trajtim të madh të asaj që pa Luteri si thelbin e ungjillit”{{24}}. Një lavdërim i tillë është i pakuptueshëm!

Nëse Skllavëria e vullnetit paraqet “thelbin e ungjillit”, mund të habitemi se kush mund të shpëtohet, sepse përfshin 300 faqe me argumente të trasha, shumë prej të cilave një njeri i thjeshtë nuk mund t’i kuptojë. Gjithashtu mund të habitemi se si pohimi i thjeshtë i Palit: “Beso në Zotin Jezu Krisht dhe do të shpëtohesh” (Veprat 16:31) është ndërlikuar kaq shumë. Dhe si mund nxitet dikush të besojë ungjillin nëse kërkohet të vërtetohet se njeriu nuk mund të zgjedhë të besojë (nëse do të ishte vërtet kështu)?

Në dallim me argumentet e ngatërruara të Luterit dhe pohimet kontradiktore të Kalvinit, A. W. Tozer pohon:

Perëndia ka dekretuar në mënyrë sovrane që njeriu të ishte i lirë për të ushtruar zgjedhje morale dhe njeriu që nga fillimi e ka përmbushur atë dekret duke bërë zgjedhjen e tij midis së mirës dhe së keqes. Kur zgjedh të bëjë të keqen, ai nuk kundërvepron në këtë mënyrë me vullnetin sovran të Perëndisë, por e përmbush atë, duke qenë se dekreti i përjetshëm vendosi jo se cilën zgjedhje duhej të bënte njeriu, por se ai duhej të ishte i lirë ta bënte atë…. Vullneti i njeriut është i lirë sepse Perëndia është sovran. Një Perëndi më pak se sovran nuk mund t’u jepte liri morale krijesave të Tij. Ai do të kishte frikë të bënte një gjë të tillë….

Perëndia lëviz i pashqetësuar dhe i papenguar drejt përmbushjes së atyre qëllimeve të përjetshme të cilat i synoi në Krishtin Jezus para se të fillonte bota…. Meqë Ai është i gjithëditshëm, nuk mund të ketë rrethana të paparashikuara, asnjë rastësi […] [por] brenda fushës së gjerë të vullnetit sovran dhe lejues konflikti i tmerrshëm i së mirës dhe së keqes vazhdon me tërbim gjithnjë në rritje.

Ka liri për të zgjedhur se në cilën anë duam të jemi, por asnjë liri për të hyrë në bisedime për rezultatet e zgjedhjes kur ajo është bërë…. Zgjedhja është e jona, por pasojat e zgjedhjes janë përcaktuar tashmë nga vullneti sovran i Perëndisë dhe për këtë nuk ka apelim{{25}}.

[[1]] Martin Luther, The Bondage of the Will, përkth. J. I. Packer dhe O. R. Johnston (Grand Rapids, MI: Fleming H. Revell, 1957, 11th prtg. 1999), 246.[[1]] [[2]] Luther, Bondage, 171; duke cituar Erasmusin.[[2]] [[3]] Po aty.[[3]] [[4]] Po aty, 172.[[4]] [[5]] Po aty, 173.[[5]] [[6]] Po aty, “Shënimet e përkthyesit”, 11.[[6]] [[7]] Benjamin B. Warfield, “The Theology of the Reformation”, te Studies in Theology (n. p., n. d.), 471; cituar te “Historical and Theological Introduction” të The Bondage of the Will nga Packer dhe Johnston, 40-41.[[7]]

[[8]] A Short Explanation of Dr. Martin Luther’s Small Catechism: A Handbook of Christian Doctrine (St. Louis, MO: Concordia Publishing House, botimi i vitit 1971), 169.[[8]] [[9]] Po aty, 174.[[9]] [[10]] Po aty, 194.[[10]] [[11]] Po aty, 195.[[11]] [[12]] Po aty, 200.[[12]] [[13]] Luther, Bondage, 102.[[13]] [[14]] Po aty, 161.[[14]] [[15]] Po aty, 313.[[15]] [[16]] Po aty, 103-104.[[16]] [[17]] Po aty, 273-275.[[17]] [[18]] Po aty, 279-280.[[18]] [[19]] Po aty, 281.[[19]] [[20]] Po aty, 288-95.[[20]] [[21]] Po aty, 289, 292.[[21]] [[22]] Packer, Luther, Bondage, 40.[[22]] [[23]] Warfield, “Theology”, 471; cituar te Luther, Bondage, 41.[[23]] [[24]] Packer, Luther, Bondage, 41.[[24]] [[25]] A. W. Tozer, The Knowledge of the Holy (San Francisco: Harper & Row, 1961), 117-119.[[25]] [previous][next]