Prologu: Gjithçka është kotësi nën diell (Predikuesi 1:1-11)
1:1 Autori e paraqet veten si Predikues, bir i Davidit, mbret në Jerusalem. Fjala Predikues është interesante. Fjala e barasvlershme në hebraisht është Koheleth, dhe do të thotë “thirrës” apo “mbledhës”. Fjala e barasvlershme në greqisht është ekklesiastes, që do të thotë “ai që mbledh një asamble”. Që këtu është interpretuar në mënyrë të ndryshme sikur do të thotë “lajmëtar, mbledhës, folës, debatues, zëdhënës dhe predikues”.
Predikuesi ishte bir i Davidit. Ndërsa bir këtu mund të nënkuptojnë, ashtu siç është pranuar, një nip apo madje një pasardhës të mëvonshëm, kuptimi i parë mbase është më i miri. Salomoni ishte pasardhësi i vetëm i Davidit që qe mbret mbi Izrael në Jerusalem (v. 12). Gjithë të tjerët qenë mbretër mbi Judë. Ata të dinastive të tjera, që qenë mbretër mbi Izrael, përdorën Sikemin (1 i Mbreterve 12:25) apo Samarinë (1 i Mbreterve 16:24) dhe jo Jerusalemin si kryeqytetin e tyre.
1:2 Salomoni del menjëherë në temë; nuk kemi pse të presim deri në kapitullin e fundit. Rezultati i tërë hetimit dhe kërkimit të Salomonit nën diell është se gjithçka është kotësi. Jeta është e përkohshme, kalimtare, e pavlefshme, e zbrazët dhe e kotë. Ajo nuk ka kuptim. Asgjë në këtë tokë nuk siguron një qëllim të vlefshëm të ekzistencës.
A është kjo e vërtetë? Po, është plotësisht e vërtetë! Nëse kjo jetë është gjithçka që shohim, nëse vdekja hedh një perde përfundimtare mbi ekzistencën njerëzore, atëherë jeta nuk është gjë tjetër veç avull – e parëndësishme dhe kalimtare.
Apostulli Pal na kujton se tërë krijimi i ishte nënshtruar kotësisë apo asgjësë si rrjedhojë e futjes së mëkatit (Rom. 8:20). Dhe nuk është pa domethënie që prindërit e parë e quajtën birin e dytë Abel, që do të thotë “kotësi” apo “avull”. Salomoni kishte të drejtë. Gjithçka është kotësi nën diell.
1:3 Jeta e brishtë e njeriut është e mbushur me mundim dhe veprimtari, por ç’kuptim ka kjo kur gjithçka është thënë dhe bërë? Ai është në qark, një lëvizje e lodhshme rrethore pa përparim. Mund ta pyesësh pse punon dhe ai të përgjigjet: “Të fitoj para, sigurisht”. Por pse i do paratë? Për të blerë ushqim. Dhe pse e do ushqimin? Për të ruajtur forcat. Po, por pse i do forcat? Ai i do forcat që të punojë. Dhe ja ku del, atje ku filloi. Ai punon për të fituar para që të blejë ushqim që të marrë forcë që të punojë për të fituar para për të blerë ushqim për të marrë forcë dhe kështu me radhë, një pafundësi. Ashtu siç e ka vëzhguar Henri Thoroi (Henry Thoreau), ai jeton një jetë në dëshpërim të plotë.
Duke parë një grua që po qante në një vendqëndrim autobusi, një i krishterë e pyeti nëse mund ta ndihmonte. “Oh!” – iu përgjigj ajo – “Jam e lodhur dhe e mërzitur. Im shoq është një punëtor i madh, por ai nuk fiton aq sa dua unë. Kështu, fillova të punoj. Ngrihem shumë herët në mëngjes, bëj gati mëngjesin për fëmijët, përgatis drekën për ta marrë me vete dhe i hipi autobusit për të shkuar në punë. Më pas kthehem në shtëpi për të punuar më fort, disa orë gjumë dhe vjen një ditë tjetër si ajo e mëparshmja. Jam lodhur nga një rutinë e pafundme”.
Ishte Menkeni (H. L. Mencken) që ka thënë:
Fakti bazë rreth përvojës njerëzore nuk është se është një tragjedi, por se është e mërzitshme. Nuk është se është kryesisht e dhimbshme, por se është pa kuptim [7].
1:4 Fakti që njeriu është kalimtar dallon dukshëm ndaj qëndrueshmërisë së dukshme të mjedisit të tij natyror. Një brez i lë radhën një brezi tjetër me vrull të pandalshëm. Kjo është jeta nën diell.
Secili ëndërron se do të jetë i përjetshëm,
por sa shpejt i harrohet fytyra njeriut! [8].
– Will H. Houghton
Pa një zbulim mund të mendojmë se kjo tokë do të zgjasë përjetë. Kjo është ajo që nxjerr Salomoni si përfundim. Por Pjetri na thotë se toka dhe veprat e saj do të digjen në Ditën e ardhshme të Zotit (2 Pjet. 3:10).
1:5 Natyra lëviz në një cikël të vazhdueshëm dhe të pandërprerë. Për shembull, dielli lind në lindje, përshkon qiejt për të rënë në perëndim, më pas shpejtohet në anën tjetër të botës për të lindur përsëri në lindje. Kjo veçori në dukje e pafundme, brez pas brezi, e bën njeriun të kuptojë se ai nuk është gjë tjetër veçse një hije kalimtare.
Nëse ndonjë shtyhet të padisë Salomonin për një gabim trashanik në përshkrimin e lëvizjes së diellit, kur, në fakt, është toka që lëviz në lidhje me diellin, nuk duhet ta bëjë një gjë të tillë. Ai po përdorte gjuhën e shfaqjes njerëzore. Dielli duket se lind e perëndon. Edhe shkencëtarët përdorin këtë gjuhë tërë kohën dhe kjo kuptohet lehtë pa kërkuar ndonjë shpjegim.
1:6 Salomoni vazhdon mendimin në vargun 6. Cilësitë e erës ndryshojnë me të njëjtën rregullsi ashtu si stinët e vitit. Në dimër, erërat e veriut frynin mbi Izrael në Negev, shkretëtira në jug. Më pas, kur vjen vera, erërat e jugut sjellin ngrohtësi në rrjedhën e tyre drejt veriut. Me të njëjtën ngjashmëri, ato ndjekin këtë rrotullim dhe, më pas, me mospërfillje të ngurtë për botën e njerëzve, dalin nga skena.
1:7 Jo vetëm toka, dielli dhe era, por edhe uji ndjek të njëjtën rutinë përgjatë shekujve. Gjithë lumenjtë derdhen në det, por asnjëherë deri në pikën sa të tejmbushin oqeanin, sepse dielli bën të avullojnë sasi të mëdha uji. Më pas, ndërsa ajri ftohet, avulli dendësohet dhe formohen retë. Retë, më pas, lëvizin nëpër qiej dhe derdhin ujin mbi fusha në formë shiu, bore apo breshri. Dhe kur lumenjtë mbushen me ujë të tepërt, ata e çojnë përsëri atë në oqean. Veprimtaria e pafundme e natyrës e kujton njeriun për punën e tij të pafundme. Mbase Kristofersoni (Kristofferson) kishte këtë varg në mendje kur shkroi: “Jam thjesht një lumë që rrjedh gjithmonë, por që kurrë nuk mbërrin në det”.
1:8 Kështu jeta që është e kufizuar në këtë tokë është plot me mundim. Gjuha njerëzore është e papërshtatshme për të përshkruar monotoninë, mërzitjen dhe kotësinë e saj. Njeriu nuk mund të ngopet kurrë. Pavarësisht se sa shikon, ai ende do të shohë edhe më. Dhe veshët e tij nuk arrijnë kurrë në pikën kur nuk duan të dëgjojnë më për diçka të re. Ai udhëton pa reshtur e pa ndaluar për ndjesi, shikime dhe zëra të rinj. Ai shkon pas asaj që një sociolog amerikan e quan dëshirën themelore për një përvojë të re. Por ai kthehet i pakënaqur dhe i rraskapitur. Njeriu është i ndërtuar në mënyrë të tillë saqë tërë bota nuk mund t’i sjellë kënaqësi të përjetshme zemrës së tij. Kjo nuk do të thotë se rasti i tij është i pashpresë. Ajo që ka nevojë është të ngrihet mbi diell tek Ai që “ka ngopur shpirtin e etur dhe e ka mbushur me të mira shpirtin e uritur” (Psa. 107:9).
Gëzimi i botës është kalimtar – vetë kotësia;
I kotë është shkëlqimi verbues, e kotë mbledhja e pasurisë;
E kotë madhështia dhe lavdia; vetëm Ti mund të japësh
paqe dhe kënaqësi në tokën ku jetojmë.
Nuk ka asnjë, Zoti Jezus, nuk ka asnjë si Ti!
Për shpirtin që ka etje nuk ka asnjë si Ti [9].
– Anonim
1:9 Një cilësi tjetër e zhgënjimit të Salomonit ishte zbulimi se nuk ka asgjë të re nën diell. Historia përsëritet vazhdimisht. Ai dëshiron për drithërima të reja, por, pa kaluar shumë, ai pa se çdo gjë ishte, sipas mendimit të tij, “një udhëtim i keq”.
1:10 A është e vërtetë se nuk ka asgjë me të vërtetë të re? Po, në një farë kuptimi. Edhe zbulimet më moderne janë zhvillime të parimeve që ishin kyçur në krijim në fillim. Shumë nga arritjet mburrëse të njeriut kanë barasvlerën në natyrë. Zogjtë fluturonin më përpara se njeriu, për shembull Enoku dhe Elia u morën në hapësirë pa marrë me vete oksigjen! Kështu, ata që i kalojnë jetët e tyre duke kërkuar risi janë të detyruar të zhgënjehen. Kjo gjë ekzistonte që në shekujt që na kanë pararendur, para se të lindnim.
1:11 Një lëmsh tjetër që duhet të gëlltisë njeriu është shpejtësia me anë të së cilës i harron gjërat dhe harrohet vetë. Fama e përjetshme është një mirazh. Shumë prej nesh kanë vështirësi të mëdha për të gjetur emrat e stër-stërgjyshërve tanë. Dhe pak, mbase, mund të përmendin emrat e katër zëvendëspresidentëve të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Duke ia ngritur vlerat vetes, mendojmë se bota nuk mund të ecë para pa ne; megjithatë, ne vdesim e harrohemi shpejt dhe jeta në planet vazhdon si zakonisht.