ÇFARË DASHURIE ËSHTË KJO?

AGRONI NUK MUND të kishte qenë më i lumtur. Ai dhe Teuta ishin më tepër se kurrë në dashuri me njëri-tjetrin dhe me Zotin. Fëmijët e tyre po rriteshin në Krishtin, ndërsa familja studionte Fjalën e Perëndisë dhe luteshin së bashku në kohën e tyre të përkushtimit të përditshëm dhe në përbashkësinë e bollshme të fëmijëve të tjerë në kishën e tyre dinamike. Hija e vetme e errët ishte refuzimi i vazhdueshëm i përpjekjeve të Agronit për t’i dëshmuar për Zotin e tij familjes së tij katolike dhe tensioni i vazhdueshëm që sundonte në mbrëmjet familjare. Dhe atëherë, një ndikim tjetër shqetësues pushtoi jetët e tyre, këtë herë nga një burim krejtësisht i papritur.

Kalvinizmi, gati i pa vënë re, u ndërfut në një grup të studimit të Biblës së burrave ku merrte pjesë Agroni. Diskutime të gjalla pasuan, të cilat ai i shihte intriguese dhe sfiduese nga ana intelektuale. Gati në të njëjtën kohë, doktrinat kalviniste u futën në mesazhet e pastorit me shpeshtësi dhe entuziazëm gjithnjë e në rritje. Edhe pse pastori nuk ngulte këmbë (ashtu siç bëjnë disa pastorë kalvinistë) që çdo anëtar i kishës të ishte kalvinist, një numër familjesh u larguan nga kisha si protestë ndaj theksimeve të reja. Ata ndienin se nuk po merrnin më interpretimin e harmonishëm biblik që i kishte tërhequr ata më parë. Në vend të kësaj, pastori dukej se sillte një theksim jo të balancuar rreth sovranitetit të Perëndisë në çdo gjë që mësonte – edhe pse, sigurisht, ai nuk mendonte kështu. Mbi të gjitha, ai po paraqiste atë që thoshte Bibla, edhe pse me një arsyetim të ndryshëm në krahasim me atë që kishin pasqyruar mesazhet e tij në vitet e kaluara. Doli se ishte e vërtetë përsëri, ashtu siç ka pohuar Uilliam MacDonald (William MacDonald), autor i më shumë se 80 librave në 100 gjuhë të ndryshme:

Ёshtë praktika e shumë kalvinistëve të dyndin pikëpamjet e tyre në mënyrë të pamëshirshme ndaj të tjerëve, edhe sikur të çojë në ndarje të kishës…. Kjo “rrjetë teologjike” apo sistem teologjik bëhet theksimi kryesor i bashkëbisedimit, i predikimit, i lutjeve publike dhe i shërbesës së tyre. Çështje të tjera bëhen më të zbehta në krahasim për to. Sistemi vetë është veçse një përfundim që i nxjerrë nga vargje dhe nuk mësohet në mënyrë të drejtpërdrejtë në Shkrimin [1].

Agroni u intrigua dhe u tërhoq nga mendimet e reja të pastorit. Ky ishte njeriu që e kishte çuar te Krishti dhe e kishte dishepulluar dhe tani Agroni ishte i etur ta ndiqte në atë drejt asaj që dukej se ishte një kuptim më i thellë i të vërtetës biblike. Megjithatë, Teuta nuk ishte e lumtur me ngatërrimin se Perëndia nuk e donte gjithsecilin, se kishte paracaktuar turma njerëzish për vuajtje të përjetshme dhe se Krishti nuk kishte vdekur për tërë njerëzimin. Ajo e konsideronte një mësim të tillë në konflikt të drejtpërdrejtë si me ndërgjegjen e saj ashtu edhe me atë që pohonte në mënyrë të qartë Bibla. Megjithatë, ajo e dinte se Agroni ishte i lumtur dhe dukej se po e studionte Biblën me më shumë zell se më parë, kështu që ajo i mbajti brenda dyshimet e veta.

Njihu me një pasiguri shqetësuese

Pastori, duke parë interesin e tij, i huazoi Agronit disa libra dhe kaseta nga Xhon MekArturi, Xhon Pajpëri, R. C. Sprouli dhe të tjerë. Agroni filloi të dëgjonte mësimin e përditshëm kalvinist të Sproulit në radio dhe bleu një kopje të “Biblës Studimore të Gjenevës”. Shënimet e saj e bindën atë se kalvinizmi ishte besimi i Reformimit dhe ungjilli i vërtetë. Gradualisht “e vërteta” e re filloi të kishte më tepër kuptim dhe Agroni u bind se ajo që po mësonte rridhte logjikisht nga sovraniteti i Perëndisë, një mësim që mund ta shihte tani se shpërfillej nga pjesa më e madhe e të krishterëve.

Agroni u pushtua nga sovraniteti absolut i Perëndisë dhe u ndikua shumë nga një libër nga Brus Milne (Bruce Milne), ku autori i tij tha se vullneti i Perëndisë “është shkaku përfundimtar i tërë gjërave […] dhe madje hollësia më e vogël e jetës. Perëndia mbretëron në gjithësinë e tij…” [2]. Vetëm më vonë do të mësonte se këto fjalë ishin një përsëritje nga Xhon Kalvini në veprën e tij Parimet. Sigurisht, shkrimtari kryesor rreth sovranitetit ishte A. W. Pinku dhe nuk kaloi shumë kohë kur Agroni u zhyt në veprën e Pinkut Sovraniteti i Perëndisë me rekomandimin e miqve.

Në fillim Agroni u mërzit me mendimin se Perëndia kishte caktuar në mënyrë sovrane çdo gjë, madje duke “dekretuar nga përjetësia se Juda do të tradhtonte Zotin Jezus” [3]. Pinku shpjegon se “Perëndia nuk i prodhon prirjet mëkatare të ndonjë prej krijesave të Tij…. Ai nuk është as Autori as Miratuesi i mëkatit” [4]. Agroni u mendua shumë për këtë ide. Ai shqetësohej nga mësimi se sovraniteti i Perëndisë do të thoshte se Ai kontrollonte dhe në mënyrë të fjalëpërfjalshme shkaktonte çdo gjë dhe megjithatë njeriu ishte fajtor për mëkatin që Perëndia e kishte shkaktuar të bënte. Pastori shpjegoi se disa gjëra “nuk mund të përputhen”.

Sa më shumë lexonte Agroni, aq më tepër çështja e vullnetit të njeriut bëhej një enigmë. Ai hutohej në mënyrë të veçantë nga pohimet në dukje kontradiktore rreth kësaj teme nga një seri autorësh kalvinistë. Pinku, për shembull, e refuzonte idenë e vullnetit të lirë [5], një koncept që ai e padiste në mënyrë të përsëritur. Megjithatë, për të nxitur studimin e “gjërave më të thella të Perëndisë [pra, kalvinizmit]”, ai pohon: “është megjithëkëtë e vërtetë se ‘Atje ku ka një vullnet, ka një udhë’…” [6]. Nëse Perëndia duhej t’i bënte të zgjedhurit të donin të shpëtoheshin sepse ata nuk kishin vullnet, pse duhej të luante ndonjë rol vullneti i tyre? Pyetje të tilla e shqetësuan Agronin vetëm për pak kohë dhe shumë shpejt u harruan me gëzimin e zbulimit të shumë gjërave rreth Reformimit dhe besimeve që prodhoi, të cilat nuk i kishte njohur kurrë.

Pështjellim gjithnjë e në rritje

Agroni, për të ndarë “besimin” e tij të ri me Teutën dhe për ta çuar edhe atë në këtë shteg frymëzues të mësimit me të, u zhyt në një studim të hollësishëm të secilës prej pesë pikave të TULIP-it. Dhe ky qe fillimi i një rrëshqitje në besimin e tij. Duke filluar me një kuptim të thelluar të doktrinës së shthurjes së plotë, dyshimet filluan të shqetësonin sigurinë që Agroni kishte njohur më parë në Krishtin. Si mund të ishte i sigurt se ishte me të vërtetë i shpëtuar? Mbi të gjitha, si një person plotësisht i shthurur ai nuk mund të kishte besuar në Krishtin pa besimin shpëtues nëse Perëndia nuk e kishte rilindur më parë në mënyrë sovrane. Agroni, duke hedhur sytë prapa te kthimi i tij, u përpoq të sigurohej se kjo ishte ajo që kishte ndodhur në të vërtetë, edhe pse ai nuk e mbante mend ashtu.

Epo, sigurisht, ai duhej të kishte lindur në mënyrë sovrane. Kjo ishte mënyra e vetme për të besuar ungjillin. Të gjithë kalvinistët ishin shumë të qëndrueshëm në këtë pikë. Por si mund të ishte i sigurt? Mbi të gjitha, rilindja duhej të ndodhte pa njohjen e tij dhe para se ai të besonte ungjillin dhe të shpëtohej. Ai mund të ishte ai i sigurt se diçka që për të cilën as nuk ishte në dijeni kur kishte ndodhur, të kishte ndodhur me të vërtetë?

Nëse premtimi i Krishtit te Gjoni 3:16: “që, kushdo që beson në të, të mos humbasë, por të ketë jetë të përjetshme” ishte një ofertë e vërtetë për tërë botën (ashtu siç kishte menduar një herë e një kohë, por nuk e besonte më), atëherë ai mund të kishte siguri vetëm duke besuar. Por nëse “kushdo” në të vërtetë do të thotë “të zgjedhurit” dhe nëse shpëtimi ishte i kufizuar vetëm për ta, siguria e tij e vetme do të ishte njohja se ishte midis të zgjedhurve. Ishte apo nuk ishte ai? Kjo pyetje filloi ta shqetësonte ditë e natë. Ai nuk mund t’i shpëtonte frikës që sillte kjo pasiguri.

E para e Gjonit 5:10-13 (“Jua shkrova këto gjëra juve që besoni në emrin e Birit të Perëndisë, që të dini se keni jetën e përjetshme…”) i kishte dhënë një herë e një kohë rehati të madhe. Ai e kishte përdorur shpesh këtë pjesë për të shtyrë të tjerët për të patur besim në Krishtin. Megjithatë, tani me kuptimin e ri, Agroni ishte i bindur se Gjoni po u shkruante të zgjedhurve; dhe nëse ai nuk ishte me të vërtetë një prej të zgjedhurve, atëherë besimi i tij do të ishte i kotë.

Megjithatë në tërë letrën e tij, shumë herë, thuhet “beso dhe do të kesh jetën e përjetshme” – dhe asgjë rreth të qenit një prej të zgjedhurve. Agroni ia tregoi atë problem pastorit, i cili shpjegoi se Gjoni po u shkruante të zgjedhurve, kështu që ai nuk duhej t’u kujtonte vazhdimisht atyre se kush ishin. Sigurisht.

Megjithatë, Agroni nuk mund t’i shpëtonte morisë së pyetjeve që e ndiqnin nga pas. Bibla thoshte në mënyrë të qartë se besimi vjen nga dëgjimi i Fjalës së Perëndisë dhe një person nuk mund ta dëgjojë Fjalën e Perëndisë pa besim për të besuar. Por të shthururit e plotë nuk mund të kishin besim derisa të rilindeshin dhe t’u jepej besimi nga Perëndia. Megjithatë një person duhet të kishte besim për të besuar ungjillin që të shpëtohej. Kështu, si mund të rilindej dikush para se të besonte dhe të ishte i shpëtuar? Ky ishte një rebus i pamundur.

Çfarë “rilindjeje” ishte kjo?

Pati një diskutim të shkurtër dhe të nxehur midis miqve të tij kalvinistë në grupin e burrave të studimit të Biblës kur Agroni parashtroi pyetjen e tij shqetësuese. U lexuan autorë të ndryshëm kalvinistë, bashkë me “Biblën Studimore të Gjenevës”, të cilët ata i lexonin përditë, duke i përpirë shënimet. Nuk kishte diskutim: ishte jo vetëm një konsensus midis autoriteteve kalviniste, por unanim, se rilindja duhej të vinte para besimit. Agroni, para se të mbaronte mbrëmja, u akuzua se kishte prirje arminiane, të cilat i mohoi, sigurisht, por mbeti i pasigurt.

Agroni u bind se dyshimet e tij duhej të ishin një sulm nga Satani. A mund të ishte kjo ajo që Pali shkroi tek Efesianëve 6? Agroni hapi Shkrimin atje dhe u bë edhe më i trullosur kur arriti te fjalët: “Mbi të gjitha, duke marrë mburojën e besimit, me të cilën mund të shuani të gjitha shigjetat e zjarrta të të ligut” (Efesianëve 6:16). Duke marrë mburojën e besimit? Pse është e domosdoshme marrja nëse besimi ishte një dhuratë nga Perëndia, dhënë në mënyrë sovrane?

Nuk kishte njëzëshmëri në grupin e diskutimit kur u ngrit kjo pyetje disa ditë më vonë. Agroni mendoi se marrja e mburojës së besimit tregonte se besimi duhej të përfshinte vullnetin nga ana e njeriut. Disa argumentuan se kjo iu shkrua besimtarëve dhe sigurisht ne kemi përgjegjësinë të besojmë pasi jemi rilindur.

Agroni pyeti: “Por a nuk ndodh vetëm pasi jemi rilindur në mënyrë sovrane që Perëndia na jep besimin për të besuar?. “Pse është ai besim fillestar pa vullnet, por pas kësaj është ndryshe? A do të ishte më i mirë një besim i dhënë në mënyrë sovrane nga Perëndia në krahasim me besimin për të cilin ne jemi përgjegjës?”.

Diskutimet e gjata atë mbrëmje u mbyllën pa përputhje apo me akuza të tjera rreth “një prirjeje arminiane”. Tani Agroni nuk ishte i vetmi që kishte dyshime.

Viktimë e mashtrimit tinëzar

Agroni lexoi përsëri disa autorë kalvinistë të cilët më parë për të kishin qenë të dobishëm. Tani fjalët e tyre veçse i shtonin pështjellimit dhe dyshimeve rreth shpëtimit të tij. Disa e theksonin shtyrjen e plotë deri në atë pikë saqë i pashpëtuari ishte i paaftë madje të kuptonte ungjillin. Megjithatë, të tjerë, si Xhejms Uajti, thoshin se të pazgjedhurit mund ta kuptojnë, por nuk mund të besojnë për shpëtim, pa besimin që jep Perëndia. Pjesa më e madhe përputheshin se i parilinduri nuk mund të besojë për shpëtim. Uajti e thoshte këtë më qartë se gjithë të tjerët:

Nuk është pozicioni i reformuar se vdekje frymërore do të thotë “eliminimi i tërë aftësisë njerëzore për të kuptuar apo për t’iu përgjigjur Perëndisë”. Njeriu i parilindur është […] thjesht i paaftë t’i nënshtrohet atij ungjilli [7].

Leximi i këtyre fjalëve e mërziste me të vërtetë Agronin. Nëse, kur kishte qenë një shpirt i humbur i vdekur frymërisht ai mund ta kuptonte ungjillin, atëherë ajo që ai mendonte se ishte besim mund të kishte qenë thjesht miratim njerëzor pa shpëtim! Si mund ta bënte ndryshimin? Ai kishte qenë i sigurt se e kishte kuptuar ungjillin dhe e kishte besuar. Por nëse e kishte kuptuar si një mëkatar i vdekur frymërisht dhe plotësisht i shthurur, dhe jo si një që kishte rilindur dhe i ishte dhënë besimi nga Perëndia, ai do të ishte akoma i humbur!

Një herë e një kohë i lumtur dhe i frytshëm në Zotin, tani Agroni nuk mund të ishte më i sigurt se pendimi i tij dhe ajo që kishte menduar se ishte besim në Krishtin për shpëtim nuk kishin qenë emocione të pastra njerëzore. Në të vërtetë, kështu duhej të ishte nëse Perëndia nuk e kishte rilindur së pari pa një vepër besimi nga ana e tij. Por ai kujtonte se nuk kishte ndodhur kështu dhe nuk mund të thoshte që pretendonte se ishte rilindur përpara asaj të cilës ai i ishte referuar gjithmonë si konvertimi i tij.

Ndikimi i “zgjedhjes së pakushtëzuar”

Agroni kuptoi se nëse ai ishte zgjedhur për shpëtim, duhej të ishte zgjedhur në mënyrë të pakushtëzuar dhe kështu pa nga ndonjë “besim” që ai mund të kishte vendosur në Krishtin. Ai besim duhej t’i jepej atij pasi ishte shpëtuar dhe nuk mund të kishte përfshirë ndonjë besim të vullnetshëm nga ana e tij. Por kjo nuk përputhej me atë që kujtonte.

Duke parë atë që kishte menduar më parë se ishte një kujtesë e qartë e përgjigjes ndaj ungjillit duke besuar thjesht në Krishtin, pështjellimi i tij rritej më tepër. Ai kujtoi mbrëmjen kur u shpëtua (apo mendonte se ishte shpëtuar). U duk sikur një dritë kishte kaluar kur pastori, që e kishte çuar te Krishti, citoi Romakëve 1:16: “Në fakt unë nuk kam turp për ungjillin e Krishtit, sepse ai është fuqia e Perëndisë për shpëtimin e cilitdo që beson”. Një jetë e tërë e sakramenteve, e rrëfimeve, e pendimeve apo keqtrajtimeve të vetes, e lutjeve drejtuar Marisë dhe e mbajtjes së nishaneve dhe shpatulloreve, papritur iu zbuluan se ishin të kota. Ungjilli ishte mjeti i Perëndisë për shpëtimin e shpirtrave dhe gjithçka që duhej të bënte ishte vetëm të besonte. Ai e kishte besuar ungjillin, e dinte se ishte shpëtuar dhe kurrë nuk kishte dyshime rreth shpëtimit të tij për tetë vjet të lumtur.

Agroni u kishte paraqitur të njëjtin ungjill të tjerëve, duke besuar se ishte fuqia e Perëndisë për shpëtim nëse ata do të besonin. Tani ai e dinte se ishte duke përhapur një gënjeshtër arminiane, që e kishte mashtruar atë duke imagjinuar se ishte i shpëtuar. Dhe për të mos menduar se kishte mashtruar të tjerë gjithashtu! Sigurisht, nëse ata ishin midis të zgjedhurve, ata ishin të shpëtuar – dhe nëse jo, ata ishin të dënuar, pavarësisht nga ajo që besonin.

Sa i gabuar kishte qenë në imagjinatën se ungjilli ishte një ofertë për të. Çfarë guximi të tepruar kishte patur në atë kohë! Ky ishte rezultati tragjik i dëgjimit të ungjillit nga një jokalvinist – dhe tani po paguante çmimin. Po kështu ishin edhe ata që u kishte transmetuar këtë keqkuptim në kohën kur ishte nën zhgënjimin se “kushdo që beson në të nuk do të humbasë” nënkuptonte se shpëtimi ishte një ofertë për t’u pranuar nga çdokush që donte nën bindjen e Frymës së Shenjtë.

Pastori i tij u përpoq ta inkurajonte Agronin të besonte që dyshimet e tij ishin të mira – se ato e ndihmonin atë t’i bindej paralajmërimit të Pjetrit: “Përpiquni gjithnjë e më shumë ta përforconi thirrjen dhe zgjedhjen tuaj, sepse, duke bërë këto gjëra, nuk do të pengoheni kurrë” (2 Pjetrit 2:10).

– Por si mund “ta përforcoj” zgjedhjen që nuk e kam, nëse nuk jam njëri prej të zgjedhurve? – pyeti Agroni me dëshpërim.

– Unë i kam parë veprat e tua, Agron – erdhi përgjigjja siguruese. – Ka disa në kishën tonë që i ke drejtuar te Krishti.

– I kam drejtuar te Krishti? A nuk është kjo një ide arminiane? – thirri Agroni i dëshpëruar. – Çfarë do të thuash, drejtuar te Krishti?! Të zgjedhurit nuk kanë nevojë të drejtohen te Krishti, por janë rilindur në mënyrë sovrane pa ndonjë kuptim apo besimi nga ana e tyre – dhe të pazgjedhurit nuk mund të drejtohen te Krishti. Si mund të më kesh ofruar dhuratën e shpëtimit përmes ungjillit pa e ditur që unë isha një prej të zgjedhurve?

– Nuk isha kalvinist në atë kohë – u përgjigj pastori rëndë. – Nejse, meqë nuk e dimë se kush janë të zgjedhurit, ne u predikojmë ungjillin të gjithëve dhe ia lëmë Zotit.

– Nëse askush nuk e di se kush janë të zgjedhurit – pyeti Agroni me sinqeritet – atëherë si mund ta di unë se jam një prej të zgjedhurve? Kjo është ajo që më shqetëson! Pjetri thotë të përforcojmë zgjedhjen tonë, por si mund ta bëj këtë kur nuk mund të jem i sigurt se jam i zgjedhur?

– Ti ke frytet… – filloi pastori, por Agroni pa orën, murmuriti një justifikim dhe u drejtua për nga dera, duke tundur kokën në pështjellim.

“Shlyerja e kufizuar” ia rrit dëshpërimin

Pika e tretë e kalvinizmit, shlyerja e kufizuar, e minoi më tej besimin e thjeshtë që Agroni kishte patur dikur në Krishtin. Në momentin kur kishte menduar se ishte shpëtuar, ai kishte besuar se Krishti vdiq “për të gjithë […] për të pabesët […] për mëkatarët […] për çdo njeri” dhe kështu për të. Ai kishte menduar se flijimi i Krishtit në kryq ishte shlyerja “për mëkatet e tërë botës” dhe kështu kishte paguar dënimin për mëkatet e tij. Sa lehtë ishte mashtruar nga një zhgënjim arminian!

Së fundi ishte bërë “e vërteta” për Agronin se gjaku i Krishtit ishte derdhur vetëm për të zgjedhurit; përndryshe, një pjesë e tij do të ishte harxhuar kot. Turma njerëzish ishin tashmë në ferr para se të vdiste Krishti. Me siguri gjaku i Tij nuk ishte derdhura për ta! Si mund të ishte e vërtetë?

Agroni habitej se si mund të kishte guxuar të imagjinonte se Krishti kishte vdekur për të! Vetë ideja duhet të kishte dalë nga krenaria e tij. Ndershmëria e detyroi Agronin të pranonte se ai nuk kishte patur kurrë ndonjë provë se ishte një prej të zgjedhurve për të cilët kishte vdekur Krishti. Gjithashtu nuk mund të imagjinonte se ai mund të kishte shpresë për të gjetur një provë të tillë.

Agroni u kishte ofruan “lajmin e mirë” miqve, kushërinjve dhe të njohurve të tij. Ai u kishte thënë shumë vetëve, me një zell dhe besim të madh: “Krishti vdiq për ty! Si mund ta refuzosh kur kupton se Ai të do aq shumë saqë Ai zbriti nga qielli për të paguar dënimin e plotë për mëkatet e tua në mënyrë që të të shpëtonte ty nga ferri? Nëse do të ishte personi i vetëm në botë, Krishti do të kishte vdekur për ty!”.

Tani Agroni dridhej me mendimin se sa shumë njerëz kishte mashtruar. Por çfarë mund të bënte për të? Ai nuk mund ta dinte se kush ishin pjesë e të zgjedhurve. Dhe edhe sikur ta dinte, ç’kuptim kishte t’u thoshte atyre që kishin një besim të rremë? Ata ishin paracaktuar për mundim të përjetshëm nëse “besonin” në Krishtin apo jo.

Drejtimi i të tjerëve te Krishti kishte qenë për Agronin një gëzim dhe kënaqësi e madhe, duke e ditur se ai do t’i takonte ata në qiell. Tani e dinte se ungjilli që kishte predikuar ishte një gënjeshtër që kishte çuar shumë jashtë rruge, duke imagjinuar se Krishti kishte vdekur për ta. Sa vetë kishte mashtruar, ai nuk mund ta dinte, por të paktën ata nuk ishin më keq se më parë.

Agroni ishte tani në dëshpërim të madh jo vetëm për veten, por edhe për ata që me siguri i kishte çuar jashtë rruge. Më parë, i kishte sjellë gëzim të madh se ishte bërë i frytshëm për Krishtin në drejtimin e një numri të madh njerëzish te Zoti i tij. Tani ai e dinte se nuk kishte diçka si “të fitosh njerëz për Krishtin”. Ёshtë një zhgënjim i krenarisë njerëzore të mendosh se dikush mund t’i thotë “po” apo “jo” Perëndisë! Nëse dikush do të shpëtohet apo do të humbasë është vendosur nga Perëndia që nga përjetësia dhe asgjë nuk mund ta ndryshojë këtë fakt. Xhon Pajpëri bëhej aq entuziast për sovranitetin e Perëndisë dhe rehatinë e gëzimin e madh që sillte; Agroni ishte gëzuar [më parë] për librat e tij. Tani sovraniteti i Perëndisë – të paktën paracaktimi i Tij i të zgjedhurve për qiellin – i sillte Agronit vetëm dëshpërim.

“Hiri i papërballueshëm” – goditja e fundit

Pika e katërt, hiri i papërballueshëm, i kishte sjellë dikur rehati të madhe. Mësimi se besimi për të besuar ishte i tëri nga Perëndia i ishte dukur në fillim shumë përulës. Tani e shqetësonte thellë. Duke parë prapa te “kthimi” i tij ashtu siç e mbante mend, Agroni nuk mund të gjente asgjë “të papërballueshme” rreth shpëtimit të tij.

Duke kujtuar kohën para “konvertimit”të tij, ai kishte peshuar me ankth zgjedhjen midis kënaqësive mëkatare për disa vjet apo lumturisë së përjetshme me Krishtin. Në fakt, ai e kishte zvarritur vendimin pas njohjes me ungjillin. Më pas një “aksident” me makinë, për të cilin doktorët thanë se ai nuk do të kishte mbijetuar, u bë ajo që ai i referohej shpesh më pas si “thirrja për t’u zgjuar”. Në spital, ndërsa ai që ishte tani pastori i tij i kishte paraqitur ungjillin, Agroni “ia kishë dhënë zemrën Zotit”, ndërsa e kishte dëgjuar ungjillin shumë herë. Ai kishte besuar në Krishtin dhe e dinte se kishte kaluar nga vdekja në jetë për shkak të premtimit të Krishtit.

Kjo ishte atëherë – por tani ishte ndryshe. Tani ai e dinte se gjithçka kishte qenë një zhgënjim i mishit ose edhe satanik. Po, ai kishte qenë bindur në mënyrë absolute se ungjilli ishte i vërtetë dhe e dinte se kishte nevojë për një Shpëtimtar. Ai kishte besuar me tërë zemrën e tij se vetëm përmes pagesës së ndëshkimit të mëkateve që kreu Krishti për të ai mund të shpëtohej nga gjykimi i drejtë i Perëndisë. Por tani ai e dinte se edhe ata që ishin rrënuar për tërë përjetësinë mund të dilnin në përfundime të tilla të arsyeshme dhe të mendonin se kishin besuar në Krishtin.

Jo, ai nuk kishte provë që Krishti kishte vdekur për të – që ai ishte një prej të zgjedhurve. Gjithashtu nuk kishte as treguesin më të vogël se ishte tërhequr te Krishti me anë të “hirit të papërballueshëm” të Atit. Edhe tani ai donte të besonte, donte të shpëtohej. Ai ndiente se e donte Krishtin që kishte vdekur në vend të tij. Por i binte të ishte mendim i dëshiruar i një mendje plotësisht të shthurur, sepse nuk mund të identifikonte një çast kur ishte rilindur në mënyrë sovrane para asaj që kishte menduar se ishte konvertimi i tij. Kjo thjesht nuk kishte ndodhur – tani ishte i sigurt për këtë!

Kthimi te Kalvini për ndihmë

Agronit i kishte dhënë dikur krenari të konsiderueshme që kishte lexuar një pjesë, edhe pse jo të gjithë atë vëllim imponues dhe sfidues nga ana intelektuale, Parimet e fesë së krishterë të Kalvinit. Një prej gjërave që e kishte tërhequr në fillim te kalvinizmi ishte fakti se shumë prej përkrahësve të tij dukeshin se ishin më të zgjuar se të krishterët e zakonshëm. Ata jepnin në mënyrë të veçantë këtë përshtypje kur flisnin për zgjedhjen. Ai e shijonte shoqërinë e të zgjedhurve dhe kishte një ndjenjë gazmore të atmosferës shoqërore duke ditur se të tjerët nuk e kuptonin të vërtetën e zbuluar nga Agustini, të kaluar më pas te Kalvini.

Tani ai u kthye te Parimet për ngushëllim, duke shpresuar se Kalvini do të ofronte diçka për të shuar dyshimet e tij. Në vend të kësaj, ai u tmerrua. Përgjigjet që u dha Kalvini pyetjeve të tij dukeshin se ia vinin fajin Perëndisë për mashtrimin mizor ndaj të mallkuarve, “duke i ndriçuar disa me një ndjenjë të brendshme hiri, e cila më pas vërtetohej se ishte kalimtare” [8]. Agroni u trondit që Perëndia do të mashtronte qëllimisht ndjekës të sinqertë dhe habitej se pse nuk i kishte vënë re më parë këto pohime (sigurisht, nuk kishte ndjekës të sinqertë – kjo ide ishte vetëm një zhgënjim tjetër satanik).

Mashtrimi që Kalvini ia atribuonte Perëndisë tingëllonte gati djallëzor, duke e lënë Agronin shumë të goditur: “Nuk ka asgjë për të penguar dhënien [nga Perëndia] të një njohje të dobët të ungjillit të tij dhe mbushjen e të tjerëve tërësisht […] drita që ndriçon të mallkuarit shuhet më vonë…” [9]

Kështu të shthururit plotësisht, kufoma morale të vdekura në faje dhe mëkate nuk janë plotësisht “të vdekura”, por të aftë të kenë “një njohje të dobët” të ungjillit, një dritë që Perëndia u jep atyre që ndriçon dhe që më pas shuhet, ndërkohë që janë të paaftë të kuptojnë mjaftueshëm për t’u shpëtuar! Kjo ishte djallëzore. Megjithatë tingëlloi e vërtetë për përvojën e tij. Si mund të shpjegonte ndryshe se ai kishte qenë i sigurt më parë për shpëtimin e tij, por tani ishte i dëshpëruar?

Agroni kërkoi i dëshpëruar në Bibël, por nuk mund të gjente ndonjë pohim rreth një ndryshimi midis të zgjedhurve dhe të pazgjedhurve, sidomos ajo për t’i mashtruar ata, një dritë e rreme e dhënë atyre që Perëndia i kishte paracaktuar për dënim. A nuk ishte Satani ai që i mashtronte ata që nuk besonin, për t’i verbuar nga drita e ungjillit? Ai lexoi përsëri Gjonin 1:9. Dukej se thoshte që Jezu Krishti “ishte drita e vërtetë, që ndriçon çdo njeri që vjen në botë”. Ai kërkoi në veprën e Pinkut, Sovraniteti i Perëndisë; në veprën e Uajtit, Liria e poçarit, në veprën e Pajpërit, Justifikimi i Perëndisë dhe në veprat e autorëve të tjerë kalvinistë, por asnjë prej atyre nuk e përmendte këtë varg të rëndësishëm. Pse e shmangnin? Në fund gjeti ku Shrajneri e trajtonte atë hollësisht. Agroni ishte i gëzuar kur lexoi: “Ky ndriçim […] bën të mundur për burrat dhe gratë të zgjedhin shpëtimin” [10]. Megjithatë, duke vazhduar leximin, entuziazmi u kthye në dëshpërim. Shrajneri po jepte pikëpamjen e Xhon Ueslit dhe vazhdoi ta demaskonte atë. Drita e Krishtit ndriçon të gjithë njerëzit vetëm për të zbuluar “gjendjen morale dhe frymërore” të çdo zemre, jo për t’u zbuluar atyre Krishtin [11]. Kjo me siguri përputhej me Kalvinin.

Dukej se Kalvini po thoshte se Perëndia jo vetëm i paracaktoi turmat e njerëzve për rrënim të përjetshëm dhe që nuk mund të bënin asgjë për ta ndryshuar, por Ai i mashtronte me dashje disa prej tyre për të imagjinuar se ishin vërtet të shpëtuar kur nuk ishin! Agroni nuk mund të kujtonte asgjë nga Bibla që të mbështeste një doktrinë të tillë dhe vuri re se Kalvini nuk jepte ndonjë referim biblik për të mbështetur atë që tha. Agroni lexoi i tmerruar atë që tani dukej se ishte arsyetim sadist:

Përvoja tregon se të mallkuarit ndikohen ndonjëherë në një mënyrë të ngjashme me të zgjedhurit, se madje në gjykimin e tyre nuk ka ndryshim midis tyre…. Jo se ata e kuptojnë me të vërtetë fuqinë e hirit frymëror dhe dritën e sigurt të besimit; por Zoti që t’i dënojë më mirë dhe t’i lërë pa justifikim, rrënjos në mendjet e tyre një ndjenjë të tillë të mirësisë së tij siç mund të ndihet pa Frymën e birësimit.

Akoma […] të mallkuarit besojnë se Perëndia është shlyes për ta, duke qenë se ata e pranojnë dhuratën e pajtimit, edhe pse në mënyrë pështjelluese dhe pa dallimin e duhur…. Po ashtu unë nuk mohoj se Perëndia i ndriçon mendjet e tyre deri në atë pikë, që ata të kuptojnë hirin e tij; por se bindja që ai dallon nga dëshmia e karakteristike që ai u jep të zgjedhurve të tij për këtë arsye, që të mallkuarit të mos marrin kurrë rezultatin e plotë apo përmbushjen. Kur ai u tregohet shlyes atyre, nuk është sikur ai t’i ketë shpëtuar ata vërtet nga të vdekurit dhe t’i marrë nën mbrojtjen e tij. Ai u jep atyre vetëm një shfaqje të mëshirës së tij aktuale. Vetëm te të zgjedhurit ai vendos rrënjën e gjallë të besimit, në mënyrë që ata të këmbëngulin deri në fund [12].

Çfarë “Perëndie” është ky!

Çfarë duhet të ketë kuptuar Kalvini me “mëshirë aktuale”? Pavarësisht se sa “i mëshirshëm” ka qenë Perëndia ndaj këtyre njerëzve të gjorë në këtë jetë, nuk mund të quhet fare “mëshirë” nëse fundi i saj ishte shkatërrimi? A nuk është cinike ta quash favorin e përkohshëm “mëshirë” ndaj atyre që janë paracaktuar për dënim të përjetshëm? Kush mund të besojë në një Perëndi të tillë?! Agroni u ndesh me mendime të ateizmit dhe vetëm me përpjekje të madhe e shtypi një rebelim të tillë.

Luteri, gjithashtu, te vepra Skllavëria e vullnetit, duket se paraqet një “Perëndi” që ishte vetëm një sadist, “duke tallur dhe përqeshur me të drejtë” [13] të humburit përmes thirrjes për të shkuar te Krishti kur nuk mund të shkojnë pa ndihmën që Ai refuzonte t’u jepte! Ёshtë një gjë të tallësh ata të cilëve u është dhënë një zgjedhje e vërtetë, por që e kanë refuzuar me dashje shpëtimin dhe kanë ngulur këmbë në përpjekjen e tyre për ta hequr nga froni Perëndinë. Ёshtë diçka tjetër për Perëndinë e Kalvinit dhe Luterit, duke e krijuar njeriun pa mundësinë e pendimit dhe besimit të ungjillit, dhe më pas ta tallë në rrënimin për të cilin është paracaktuar.

Agroni nuk mund ta barazonte këtë mashtrim me Perëndinë e dashur, të hirshëm dhe të mëshirshëm të Biblës. Por ky ishte Perëndia i Agustinit, e “shenjtorit” të parë të katolicizmit, të cilin jo vetëm Kalvini dhe Luteri e shikonin si mentorin e tyre, por të cilin shumë ungjillorë kryesues e lavdërojnë së tepërmi. Ai u trondit më tepër nga pohimi i tij në një libër që po lexonte: “Reformimi ishte para së gjithash një rizgjim i agustinianizmit dhe përmes tij krishterimi ungjillor u kthye sërish në origjinë” [14]. Ai u trondit së tepërmi kur mësoi se Agustini ishte themeluesi i kalvinizmit dhe “krishterimit ungjillor”, duke qenë vetë më parë katolik, në thellësi të tij.

Ku qëndronte e vërteta pas gjithë kësaj?

Agroni, duke kërkuar për të gjetur siguri, gjeti atje ku Kalvini shpjegonte se mësimi i tij që disa janë paracaktuar për shpëtim dhe të tjerët për shkatërrim, ishte “baza e vetme e sigurt për besim [që dikush ishte me të vërtetë i shpëtuar]”, një besim që vetëm të zgjedhurit e kanë [15]. Agroni mendoi dhe u lut për të, por nuk mund të shikonte se si besimi që Perëndia ka paracaktuar disa për qiellin dhe të tjerët për ferrin mund t’i japë dikujt besimin se ai ishte zgjedhur për qiellin. A ishte ai i verbër, plotësisht i mallkuar dhe i paaftë të shihte të vërtetën?

Paaftësia e tij për të kuptuar Kalvinin dukej se ishte konfirmimi i tij i fundit se ishte përjetësisht i humbur, pa asnjë shpresë. Inkurajimi i vetëm që mori gjatë atyre ditëve të errëta erdhi nga Rrëfimi Uestminster: “Siguria e shpëtimit të besimtarëve të vërtetë mund të tronditet, të zvogëlohet dhe të ndërpritet në shumë mënyra […] nga tërheqja e Perëndisë e dritës së miratimit të tij dhe vuajtjes duke e frikësuar madje të ecë në errësirë dhe madje mos ketë dritë…” [16]. Kjo dukej se i sillte një dritëz shprese të përtërirë, por ai nuk mund të gjente bazë biblike që besimtarëve të vërtetë u mungon siguria e vërtetë që Bibla i premton një besimi të thjeshtë.

Më pas një mik i dha atij një libër duke i thënë se i kishte zgjidhur tërë pyetjet e tij. Ishte Doktrina e reformuar e paracaktimit nga Lorein Boetneri. Kapaku prapa pohonte se ishte “Një prej pohimeve më të plota dhe bindëse rreth paracaktimit që ka dalë në ndonjë gjuhë tjetër […] vepra autoritare në këtë fushë” [17]. Agroni filloi ta lexonte me shpresa të mëdha. Në vend të kësaj, libri e tronditi edhe më tepër. Rekomandimi nga Krishterimi Sot se “Kapitulli rreth kalvinizmit në histori do të jetë ndriçues për shumë vetë” [18] e shtyu ta lexonte atë pjesë në fillim.

Agroni u shqetësua menjëherë nga pranimi i Boetnerit se udhëheqësit e hershëm të krishterë do të kishin refuzuar pikëpamjen e kalvinizmit rreth paracaktimit dhe se “Kjo e vërtetë thelbësore e krishterimit u pa në mënyrë të qartë për herë të parë nga Agustini…” [19]. Ai e dinte shumë mirë se Agustini ishte përgjegjës për pjesën më të madhe të doktrinave dhe mësimeve të katolicizmit. Një titull gazete i kohëve të fundit thoshte se papa dhe kisha katolike kishte bërë disa lloj ritesh përkujtimore në të cilat ky “shenjtor” ishte brohoritur si “Doktor i Kishës”. Si mund të jetë kalvinizmi një “e vërtetë thelbësore e krishterimit” nëse për shekuj udhëheqësit e krishterë kanë besuar të kundërtën, ndërsa Agustini, katoliku më i madh, e “zbuloi” atë?

Nuk ka asnjë rrugë shpëtimi?

Agroni, gjatë rreth njëzet e pesë vjetëve që kishte qenë katolik, kishte besuar te Kisha dhe te sakramentet e saj për fatin e tij të përjetshëm. Sigurisht, nën atë sistem veprash, ritesh, nishanesh, shpatulloresh, dhe ndërhyrjesh të “shenjtorëve”, ai nuk mund të ishte kurrë i sigurt se ishte i shpëtuar. Dëshira për siguri kishte qenë faktori kyç që e shtyu madje të konsideronte dëgjimin e atyre të cilat që nga fëmijëria kishte mësuar se ishin herezi protestante.

Dhe tani, i dëshpëruar, ai konsideroi kthimin te Roma, edhe pse e dinte se atje do të gjente akoma më pak siguri se në kalvinizëm. Kisha e tij [katolike] e mëparshme e kishte mësuar se dikush nuk mund të jetë kurrë i sigurt për të shkuar në qiell; në fakt, ishte mëkat të pohoje se kishe një besim të tillë. Atij mezi i kujtohej mallkimi i shpallur nga Këshilli i Trentit ndaj atyre që kryenin mëkatin e supozimit duke thënë se ata e dinin se ishin të shpëtuar dhe se kurrë nuk do të humbasin.

Tani Agroni kuptoi të paktën se pse pohoi kardinali O’Connor:

Mësimi i Kishës [katolike] është se unë nuk e di, në një moment të caktuar, se cila do të jetë e ardhmja ime e përjetshme. Mund të shpresoj, të lutem, të bëj më të mirën – por akoma nuk e di. Papa Gjon Pali II nuk e di absolutisht se do të shkojë në qiell, as Nënë Tereza e Kalkutës, veç nëse secili prej tyre të ketë pasur një zbulim të veçantë hyjnor [20].

Kjo ishte çfarë i duhej atij – një zbulim i veçantë nga Perëndia! Si mund të jenë ndryshe të sigurt, qoftë një katolik apo një kalvinist, se janë paracaktuar për të këmbëngulur deri në fund? Pali i kishte nxitur korintasit: “Analizoni veten tuaj a jeni në besim; provoni veten tuaj!” (2 Korintasve 5:13). Agroni kishte menduar se ishte një thirrje për të analizuar zemrën e tij për t’u siguruar që besimi i tij në Krishtin të ishte i sinqertë dhe për t’u jetuar në jetën e tij përmes drejtimit dhe fuqizimit të Perëndisë: “…punoni për shpëtimin tuaj me frikë e me dridhje, sepse Perëndia është ai që vepron në ju vullnetin dhe veprimtarinë, sipas pëlqimit të tij” (Filipianëve 2:12, 13).

Por një autor kalvinist të cilin e kishte lexuar, argumentonte nga kjo pjesë e Shkrimit: “’Perëndia është ai që vepron në ju vullnetin dhe veprimtarinë’. Nëse kjo është e vërtetë pas kthimit, kur jam bërë i lirë në Krishtin, duhet të ketë qenë më tepër e vërtetë para kthimit kur jam një skllav i mëkatit” [21]. Nuk kishte nevojë për provë tjetër për zgjedhjen sovrane. Ёshtë Perëndia që bën gjithçka. Atëherë çfarë të mirë ka analizimi i vetvetes? Nuk do të zbulojë kurrë nëse dikush është midis të zgjedhurve. Atij i duhet një zbulesë e veçantë nga Perëndia – por se sa kohë i duhej të priste për ta ditur, nuk do të vijë kurrë?

Çfarë është “hiperkalvinizmi?”

Agroni e çoi pështjellimin e tij përsëri te pastori i tij. Ata folën për një kohë të gjatë bashkë, e cila dukej se nuk nxirrte ndonjë përfundim. Pastori mund të shikonte se Agroni ishte afër dëshpërimit. Duke vënë dorën e tij në shpatullat e Agronit i tha: “Le të biem në gjunjë dhe të lutemi për këtë, Agron”.

Të dy u lutem me sinqeritet që Perëndia të pastronte të gjitha dyshimet dhe pështjellimin me anë të hirit sovran. Ndërsa u ngritën nga gjunjët, pastori shkoi te një raft librash, nxori një libër dhe ia dha Agronit. Ishte një kopje shumë e përdorur e një libri mjaft të Xhon MekArturit, Dashuria e Perëndisë.

– Mos u nxito – ma kthe kur ta kesh mbaruar – i tha Agronit. – Mendoj se ke rënë në ‘Hiperkalvinizëm’. Kjo do të të ndihmojë.

– Hiperkalvinizëm? Çfarë do të thuash?

– Shiko, ndonjëherë është e vështirë të tregosh ndryshimin. Mendoj se jam fajtor që të kam drejtuar në të. Kam qenë duke theksuar zgjedhjen e pakushtëzuar dhe shlyerjen e kufizuar – mbase pak si tepër – pa thënë mjaftueshëm për dashurinë e Perëndisë për botën….

– Dashurinë e Perëndisë për botën? Për çfarë po flet? Nuk je duke thënë të gjithë…!

– Shiko, ky është ndryshimi midis hiperkalvinizmit dhe pozicionit më të moderuar që Dr. MekArturi trajton në këtë libër. Perëndia i do në të vërtetë të gjithë dhe Gjoni 3:16 nënkupton pak a shumë atë që të gjithë kemi menduar se do të thotë….

– Pak a shumë…?

– Shiko, Perëndia do që çdokush të shpëtohet….

– Çfarë po thua? – e ndërpreu Agroni menjëherë. – Po tingëllon si arminian! Ti e di që Krishti nuk vdiq për të gjithë! A thotë kështu MekArturi?

– Sigurisht që jo! Ti e di që ai miraton shlyerjen e kufizuar. Akoma […] ai tregon në përfundim se, ndryshe nga hiperkalvinizmi, Perëndia ka një dëshirë të sinqertë për këdo që të shpëtohet…!

– Një dëshirë të sinqertë për të shpëtuar ata që Ai i ka paracaktuar për në Liqenin e Zjarrit…? Nuk s’është ajo që më ke mësuar dhe nuk ka kuptim. Mos po tallesh me mua?

– Të lutem. MekArturi vërteton se Perëndia i do me të vërtetë edhe të mallkuarit […] por me një lloj tjetër dashurie se ajo që ka për të zgjedhurit.

– Lloj tjetër dashurie? A nuk është dashuria e çdo lloji dashuri?

– Shiko, ka disa lloj dashurish…. J. I. Pakeri thotë të njëjtën gjë dhe po kështu Pajpëri […] dashuria për gruan, miqtë, komshinjtë, madje armiqtë…. MekArturi pranon me sinqeritet se ‘dashuria e përbotshme e Perëndisë është e vështirë të përputhet me doktrinën e zgjedhjes…’ [22].

– Dashuria e përbotshme…? Tani po tallesh me të vërtetë!

– Shiko, vetëm merre këtë libër dhe lexoje me kujdes. Do t’ju përgjigjet pyetjeve të tua….

Ku qëndron ndryshimi?

Të nesërmen mbrëma pas darkës, në vend që të shkonte në studimit biblik të burrave që kohët e fundit nuk dukej se po dilte kurrkund, Agroni qëndroi në shtëpi dhe filloi të lexonte librin e ri me shpresa të mëdha. Sa më tepër lexonte, aq më tepër i pështjelluar bëhej.

Para së gjithash, ajo që MekArturi – dhe tani me sa duket pastori i tij – e cilësonin si hiperkalvinizëm i tingëllonte Agronit si po ai kalvinizëm që kishte mësuar nga pastori dhe që kishte mësuar nga librat që kishte lexuar nga autorë kalvinistë kryesues – dhe këtu përfshihej edhe vetë Kalvini. Me siguri si të moderuarit ashtu edhe hiperkalvinistët i përkrahin të pesë pikat, duke përfshirë shlyerjen e kufizuar. Atëherë ku qëndron ndryshimi?

Agroni doli së fundi në përfundimin se “hiperkalvinistët” e mohonin se Perëndia i do të gjithë. Për ta: “Sepse Perëndia e deshi aq botën” nuk nënkupton çdo person “pa përjashtim, por pa dallim” (një shprehje pështjelluese për të cilën tani e kupton se ishte krenar që e kishte përdorte në diskutimet me jokalvinistët) – çdo lloj njeriu që përfshinte të zgjedhurit, por jo çdo individ të çdo lloji. Por në këtë libër, MekArturi pohonte se Perëndia e donte gjithsecilin – madje edhe të mallkuarit – dhe kjo ishte ajo që kishin besuar gjithmonë kalvinistët klasikë: “Fakti se disa mëkatarë nuk janë zgjedhur për shpëtim nuk është provë se në qëndrimin e Perëndisë ndaj tyre mungon plotësisht dashuria e sinqertë…. Ai i do të zgjedhurit në një mënyrë të veçantë, të rezervuar vetëm për ta. Por kjo nuk e bën dashurinë e Tij për pjesën tjetër të njerëzimit më pak të vërtetë” [23].

Pra, Perëndia ka (apo kishte) një dashuri të vërtetë për ata të cilët nuk ka patur qëllim t’i shpëtojë?

– Çfarë gjepure! – pëshpëriti Agroni, duke filluar të ndihej i uritur. – Pse të mos e pranojnë të vërtetën?

Agroni, ndërsa lexonte, i nënvizonte të gjitha pjesët në libër ku i dukej se MekArturi e kundërshtonte veten, pjesën më të madhe të të cilës vetë pastori e kishte nënvizuar, edhe pse në dukje me miratim. Agroni i tregoi pastorit kundërshtimet herën tjetër që u takuan për takimin e tyre javor të dishepullimit.

– Mendoj se MekArturi po luan një lojë semantike – u ankua Agroni. – Ai beson të njëjtën gjë që besojnë të ashtuquajturit hiperkalvinistë, por nuk është aq i ndershëm sa ta pranojë! Ai e mbulon me fjalë se Perëndia i do të gjithë, por kjo e zë në kurth në kontradikta serioze!

– Si mund ta thuash këtë, Agron? Ai shkruan një libër të tërë duke treguar nga Shkrimi se Perëndia e do tërë njerëzimin….

– Po, dhe ky është problemi! I do të gjithë? Por a është dashuri e vërtetë? Shiko këtu: “Ai i do të zgjedhurit në një mënyrë të veçantë, të rezervuar vetëm për ta. Por kjo nuk e bën dashurinë e Tij për pjesën tjetër të njerëzimit më pak të vërtetë” [24].

– Po, këtë besoj unë. Edhe…?

– A është dashuri e vërtetë të paracaktosh dikë për mundim të përjetshëm i cili mund të ishte shpëtuar?

– Shiko, Perëndia nuk e ka për detyrë të dojë gjithkënd njësoj – protestoi pastori. – Ai duhet të jetë po aq i lirë sa ç’jemi ne për të dashur njerëz të ndryshëm në mënyra të ndryshme!

– Nuk është çështje detyre – nguli këmbë Agroni. – Nuk pyes nëse Perëndia e kishte për detyrë të donte gjithkënd. Sigurisht, Ai nuk e ka për detyrë – jo sipas ndonjë ligji. Ai i bën ligjet. Por a nuk është vetë thelbi i Tij dashuri? Ai është dashuri. Kështu vetë natyra e Tij e detyron të dojë të gjithë….

– Por jo njësoj në të njëjtën mënyrë! – ndërpreu pastori. – Ka lloje të ndryshme dashurie. Dashuria ime për gruan dhe fëmijët e mi është ndryshe nga dashuria ime për fqinjët e mi….

      – Nuk po përpiqem të jem argumentues. Perëndia e di që unë duhet ta zgjidh këtë. Duhet të dua fqinjin tim si vetveten. Por le ta harrojmë atë standard të lartë […] a do të ishte ndonjë lloj dashurie nga ana ime t’i vija zjarrin shtëpisë së fqinjit?

– Sigurisht që jo – erdhi përgjigjja e menjëhershme dhe e fortë.

Kontradikta […] dhe e folur e dyfishtë

– Atëherë, si mund ta quash dashuri nga ana e Perëndisë të paracaktojë turma njerëzish në Liqenin e Zjarrit për tërë përjetësinë? Kjo është e folur me dy kuptime!

– Jo, nuk është. Ti harron se ata janë mëkatarë. Ata e meritojnë. Ata e urrejnë Perëndinë, janë rebeluar kundër Tij […] do ta hidhnin Atë nga froni i Tij nëse do të mundnin…! Perëndia duhet të mbrojë drejtësinë e Tij.

– Por a nuk janë të gjithë njerëzit njësoj fajtorë dhe që meritojnë ndëshkimin e përjetshëm? Nëse drejtësia e Perëndisë e lejoi Atë të shpëtonte të zgjedhurit, si mund ta ndalojë Atë të shpëtojë tërë pjesën tjetër të njerëzimit? Drejtësia e Tij është përmbushur në Krishtin – vetëm për të zgjedhurit, sigurisht. Por a nuk mund të zgjidhte shumë mirë Perëndia të gjithë, që Krishti të vdiste për tërë njerëzimin dhe të rilindte në mënyrë sovrane dhe t’u siguronte të gjithëve besimin për të besuar?

– Por nuk ka qenë ky plani i Tij… – protestoi pastori.

– Plani? Kjo është e tërë çështja. Ai mund të kishte përfshirë të gjithë në atë plan. Kështu si mund të jetë dashuri ajo e Perëndisë të përjashtojë dikë që mund ta shpëtonte?

– Kjo është saktësisht ajo që shpjegon MekArturi. Le të ta tregoj te libri.

Pastori shfletoi me shpejtësi librin si dikush që e kishte lexuar disa herë.

– Shiko këtu – tha ai më në fund – “Me siguri përgjërimi i Tij ndaj të humburve, oferta e Tij e mëshirës ndaj të mallkuarve dhe thirrja e ungjillit ndaj të gjithëve që dëgjojnë janë të gjitha shprehje të sinqerta nga zemra e një Perëndie të dashur [i cili] i thërret me ëmbëlsi mëkatarët për t’u kthyer nga rrugët e këqija dhe të jetojnë. Ai u ofron ujin e jetës të gjithëve (Isaia 55:1; Zbulesa 22:17)…. Teologët e reformuar kanë pohuar gjithmonë dashurinë e Perëndisë për të gjithë mëkatarët […] sepse Ati e do racën njerëzore dhe dëshiron që ata të mos humbasin”. Atëherë MekArturi citon Kalvinin, i cili tha të njëjtën gjë për Gjonin 3:16, që Krishti “përdori termin e përbotshëm kushdo, si për të ftuar të gjithë pa diskriminim për të marrë pjesë në jetë dhe për të hequr çdo justifikim nga jobesimtarët” [25].

Agroni i bëri pastorit një vështrim të gjatë e të rëndë mosbesimi.

– Kjo është e folur tjetër e dyfishtë […] dhe të bind ty? E kam lexuar librin. E di se çfarë thotë MekArturi. Kthe fletën…. Këtu, më lejo. Shiko në fund të këtij citimi. Kalvini thotë: “por vetëm të zgjedhurit janë ata sytë e të cilëve janë hapur…”.

– Sigurisht. Nëse Perëndia donte që kushdo të shpëtohej atëherë të gjithë do të shpëtoheshin. Atëherë…?

– Nuk e shikon kontradiktën? Perëndia fton këdo për shpëtim – duke përfshirë ata për të cilët Krishti nuk vdiq dhe të cilët i ka caktuar tashmë nga përjetësia e largët të mos i shpëtojë dhe i ka paracaktuar për mundim të përjetshëm? Me siguri MekArturi nuk mund të jetë serioz! Dhe ti mendon se kjo ka kuptim?

– Vetëm ngaqë na duket ne kontradiktë… – filloi pastori në mënyrë jo bindëse, por Agroni e ndërpreu.

– Ti e di shumë mirë – e ndërpreu menjëherë Agroni – se më ke thënë shumë herë se kalvinizmi mëson se Perëndia nuk do me të vërtetë që të shpëtohet gjithkush. Ai hap vetëm sytë e të zgjedhurve! Ti sapo the se nëse Ai do ta bënte një gjë të tillë, gjithkush do të shpëtohej.

– Lëri këto, pastor! Ёshtë njësoj sikur të bëj një ftesë të përgjithshme për këdo në kishën tonë të vijë në shtëpinë time për darkë, por i them vetëm një grupi të përzgjedhur ku jetoj dhe ta fsheh adresën time nga pjesa tjetër. Sigurisht, miqtë e mi kalvinistë do të më mbrojnë dhe do të ngulin këmbë se unë dua që të gjithë të vijnë, edhe pse e bëj të pamundur për pjesën më të madhe të njerëzve të gjejnë se ku banoj. Kjo është e folur e dyfishtë! Dhe është e njëjta gjë edhe në këtë libër! Nuk di se çfarë duhet të besoj më. Unë dua t’i besoj Biblës – por kam humbur besimin në të, sepse njerëz të ndritur si Sprouli, Pakeri, Pajpëri dhe MekArturi pohojnë se gjejnë justifikim në të për kontradiktat më zhurmëmadhe.

Nuk ishte një skenë e pëlqyeshme. Argumenti u bë i thellë, me pastorin që mbronte MekArturin dhe Agronin që ngulte këmbë në mënyrë therëse dhe pa durim se kontradiktat ishte në mënyrë të dukshme të turpshme dhe se formonin vetë bazën e kalvinizmit. Së fundi ai i kërkoi falje pastorit se ishte inatosur. Ai kërkoi falje se kishte filluar argumentin ndërsa u largua nga kisha dhe u drejtua për në punë.

Ndrydhja e mendimit më shqetësues

Agroni kaloi një kohë të vështirë tërë atë ditë duke u përpjekur të mbante mendjen te puna. Duke lënë të folurën semantike rreth dashurisë së Perëndisë për çdokënd, e vërteta ishte se çfarëdo lloj dashurie t’i atribuonte kalvinizmi Perëndisë ndaj të pazgjedhurve, nuk ishte shumë e vërtetë për të dëshiruar me të vërtetë shpëtimin e tyre. Dhe kjo do të thoshte se nuk ishte fare dashuri, pavarësisht se MekArturi dhe Pajpëri shkruanin libra të tërë në përpjekjen për të vërtetuar se shpëtimi “i ofruar” ndaj atyre që Perëndia i ka përjashtuar në mënyrë të veçantë nga shpëtimi është i sinqertë dhe i dashur.

Agroni zemërohej sa herë që mendonte për hipokrizinë e kalvinistëve “të moderuar” duke pohuar se Perëndia i donte me sinqeritet ata që Ai i kishte paracaktuar për mundim të përjetshëm kur mund t’i kishte përfshirë midis të zgjedhurve ashtu si të tjerët. Ata të cilët i kritikonin si hiperkalvinistë ishin thjesht të ndershëm për të pranuar të vërtetën. Edhe sikur “hiri i zakonshëm” i Perëndisë t’i jepte tërë botën dikujt që Ai mund ta kishte shpëtuar, por në vend të kësaj e dorëzon në flakët e përjetshme […] nuk kishte mënyrë për ta quajtur atë dashuri!

Shiko, kjo ishte një e metë e përgjithshme në kalvinizëm që nuk e kishte parë më parë. Tani ishte e qartë. Çfarë “Perëndie” ishte ky në të cilin besonin kalvinistët e çdo lloji? Agroni nuk mund të besonte më në një Perëndi të tillë. A po bëhej ateist? Ai e dinte se nuk mund të ishte ashtu – por tundimi për të refuzuar Perëndinë e përshkroi dhe po frikësohej.

Pas konvertimit të tij Agroni ishte bërë një besimtar i fortë për domosdoshmërinë e apologjisë. I edukuar në shkollat katolike, atij i ishte mësuar se evolucioni ishte i vërtetë. Në universitet, një debat rreth evolucionit midis një biologu të krishterë të specializuar në gjenetikë me një profesor të së njëjtës fushë e nxiti të fillonte një analizë që përfundimisht luajti një rol jetësor për kthimin e tij te Krishti. Ai kishte vlerësuar me kujdes mjaft prova të mëdha dhe zbuloi se çonin te vlefshmëria e Biblës dhe e krishterimit.

Megjithatë, si kalvinist e kishte humbur interesin e tij për apologjinë. Disa nga miqtë e tij kalvinistë nga grupi i studimit ishin zhytur në apologji – po për çfarë arsye? Të zgjedhurit nuk kishin nevojë për prova apo bindje dhe për të pazgjedhurit nuk ia vlente. Për njëfarë kohe, ai u ndie i pështjelluar dhe madje fajtor për ndryshimin e mendjes, por kjo u tret kur një mik kalvinist (që kishte qenë në të më gjatë se ai) i tregoi nga [vepra] Parimet e Kalvinit se ku justifikohej një qëndrim i tillë.

Dobësia e Kalvinit si apologjet

Sigurisht, do të ishte në përputhje me kalvinizmin të shikosh provën dhe arsyen si të një vlere të paktë, për të mos thënë fare, për të përcaktuar besimin. Mbi të gjitha, besimi është një dhuratë e Perëndisë dhënë vetëm të zgjedhurve pas rilindjes së tyre. Në të vërtetë, pse duhej të shqetësohej një kalvinist (edhe pse Agroni vuri re se shumë ishin të shqetësuar, në mënyrë kontradiktore) për t’i dhënë prova një jobesimtari për ekzistencën e Perëndisë dhe se Bibla është e vërtetë në çdo fjalë? Të shthururit e plotë nuk mund të lëkunden nga e vërteta, ndërsa të zgjedhurit nuk kanë nevojë për bindje – duke qenë se ata janë rilindur në mënyrë sovrane pa besimin për t’i shkaktuar për të besuar – dhe provat nuk kanë të bëjnë fare me këtë fakt. Nuk është për t’u çuditur që Kalvini e përdori shumë pak evidencën dhe provat:

Profetët dhe apostujt […] [nuk] mbështeten në arsye; por ata thërrasin emrin e shenjtë të Perëndisë, në mënyrë që tërë bota të detyrohet t’i nënshtrohet…. Atëherë, nëse ne do të mund […] të shpëtonim [veten] nga […] pasiguria, nga lëkundja dhe madje pengimi […] bindja jonë e së vërtetës së Shkrimit duhet të ketë rrjedhur nga një burim më i lartë se hamendjet njerëzore […] pra, dëshmia e fshehtë e Frymës…. Ёshtë absurde të përpiqemi, nga shqyrtimi, të arrijmë një besim të plotë në Shkrimin….

Njerëzit laikë […] ngulin këmbë se kanë vërtetuar me anë të arsyes se Moisiu dhe profetët e tjerë kanë qenë të frymëzuar nga ana hyjnore. Por unë përgjigjem, se dëshmia e Frymës është më e madhe se ajo e arsyes. Sepse ashtu si vetëm Perëndia mund t’i japë dëshmi të duhur fjalëve të tij, po kështu këto fjalë nuk do të sigurojnë besim të plotë në zemrat e njerëzve, derisa të vulosen nga dëshmia e brendshme e Frymës…. Le të konsiderohet si e fiksuar, që […] shkrimi, duke marrë me vete provën e tij, nuk denjon t’i nënshtrohet provave dhe argumenteve, por i detyrohet për bindjen e plotë, me të cilën duhet ta pranojmë, dëshmisë së Frymës…. Ne nuk kërkojmë prova apo mundësi….

Atëherë, e tillë është bindja që nuk kërkon arsye; kështu, një njohje që pajtohet me arsyen më të lartë, pra, njohjen në të cilën mendja qëndron më fort dhe më e sigurt se çdo arsye […] bindja të cilën vetëm zbulesa nga qielli mund ta prodhojë […] i vetmi besim i vërtetë është ai të cilën Fryma e Perëndisë vulos në zemrat tona….

Ky privilegj i vetëm që Perëndia u jep vetëm të zgjedhurve të tij, të cilët i ndan nga pjesa tjetër e njerëzimit […] nëse, në çfarëdo kohe, atëherë, ne shqetësohemi për numrin e vogël të atyre që besojnë, le […] të sjellim në mendje se askush nuk i kupton misteret e Perëndisë përveç atyre të cilëve u janë dhënë [26].

I dukej biblike dhe e arsyeshme Agronit se dëshmia subjektive e Frymës së Shenjtë mbështetej nga një provë objektive. Bibla është e mbushur me prova. Profetët, apostujt dhe vetë Krishti i zbatuan këto prova që t’i bindnin jobesimtarët për t’i besuar Perëndisë dhe për të forcuar besimin e besimtarëve. Patjetër që provat e fortë duhet të përdoren në paraqitjen e ungjillit dhe në forcimin e sigurisë së besimtarëve.

Por ç’kuptim ka, nëse vetëm të zgjedhurve u jepet besimi dhe pa ndonjë provë, por si rezultat i rilindjes sovrane? Atëherë pse Pali dhe apostujt, duke ndjekur shembullin e Krishtit, ia kushtuan vetes vërtetimit të ungjillit (Veprat e Apostujve 1:3; 9:22, 29; 10:43; 13:26-41; 17:2, 3, 17-31; 18:9-11, 28 etj.)?

Agroni kuptoi se myslimanët mund të dëshmonin për pjesën më të madhe të asaj që tha Kalvini rreth dëshmisë së brendshme të Frymës. Ata nuk kanë nevojë për provë, sepse ata kanë një bindje të brendshme se Allahu e frymëzoi Muhamedin. Megjithatë, provat e brendshme dhe të jashtme zbulojnë se Kurani nuk është i vërtetë dhe se Muhamedi ishte një profet i rremë. Mormonët, gjithashtu, janë të aftë mbështeten në “besimin” e tyre pavarësisht nga mungesa e plotë e provave për Librin e Mormonëve (në fakt, një pjesë e mirë e provave e hedh poshtë atë, siç është videoja ADN-ja përballë Librit të Mormonëve), sepse vlefshmëria e tij është verifikuar gjoja ndaj tyre nga Perëndia përmes një “djegie në kraharor”). I tillë është “besimi” i fshehtë i çdo pjesëtari të bindur të kulteve.

Kalvini, duke i nënvleftësuar provat, vazhdon të japë disa, por ato ishin përgjithësisht të dobëta dhe jo të mjaftueshme për të bindur një skeptik të zgjuar. Ato përfshinë madhështinë e gjuhës dhe të vërtetat sublime të shpalosura në Shkrimin më tepër se provat për frymëzimin e tij. Ai trajton shkurtimisht disa profeci, por ato ishin të llojit të cilat ishin përmbushur pas një kohe të shkurtër, si përtëritja e bijve të Izraelit nën Kirin. Profecitë më të fuqishme të përmbushura në Izrael në tërë historinë dhe në ardhjen e Mesias u lanë gati plotësisht pas dore – ku e para, pa dyshim, për shkak të refuzimit që i bëhet Izraelit si populli i Perëndisë, që Luteri dhe Kalvini i transportuan nga katolicizmi i tyre.

Kalvini shkroi, në fakt, disa kapituj që flasin për provat se Perëndia ekziston, se Bibla është Fjala e Perëndisë dhe se Perëndia është Perëndia i vetëm i vërtetë, në dallim me perënditë e tjerë të paganëve. Por pse ta bëjë këtë nëse nuk është e rëndësishme? Të zgjedhurit me siguri nuk kanë nevojë për ndonjë provë. Për më tepër, provat që ofroi ishin të dobëta dhe sipërfaqësore dhe nuk do të kishin ndonjë peshë para ndonjë skeptiku të zgjuar. Ka patur shumë të tjerë të cilët kanë shkuar apologji që janë shumë më të larta se ajo e Kalvinit, që ai e ka humbur kohën kot.

Ne nuk e zvogëlojmë dëshminë e Frymës së Shenjtë brenda besimtarit. Megjithëkëtë, Bibla ofron provë pas prove, ashtu siç bënë apostujt dhe profetët. Ne kemi profecitë e përmbushura, provat historike dhe provat shkencore dhe logjike. Këto janë të rëndësishme për vërtetimin e Fjalës së Perëndisë dhe ungjillin që ajo përmban si të vërtetën e Perëndisë. Pali i tha Titit se një plak duhet “të jetë në gjendje me doktrinën e shëndoshë të këshillojë dhe bindë ata që kundërshtojnë” (Titi 1:9).

Agroni nuk e kishte humbur plotësisht interesin e tij në apologji, por i dukej me pak vlerë nën dritën e kuptimit të tij të ri. Veç kësaj, ai nuk shikonte ndonjë shpresë nga apologjia për të qenë e aftë për të vërtetuar se ai ishte një prej të zgjedhurve. Në fakt, nuk kishte asnjë mënyrë që apologjia të mund të vërtetonte të vërtetën e zgjedhjes – aq më pak të përcaktonte identitetin e të zgjedhurve. Ky ndërgjegjësim e shqetësoi atë shumë.