ÇFARË DASHURIE ËSHTË KJO?

NJЁ SHQYRTIM TЁRЁSOR i pjesës te Gjoni 6, e cila ngrihet në qiell si paraqitja më e qartë e kalvinizmit në Shkrimin, nuk arrin të zbulojë ndonjë mbështetje të TULIP-it. Por nëse kalvinizmi do të ishte në fakt i vërtetë, atëherë Jezusi në të vërtetë do të ishte duke“i tallur dhe përqeshur” [1] judenjtë, saktësisht ashtu siç besonte Luteri me ton miratues se veproi Ai. Sipas Luterit dhe Kalvinit, Krishti u tha diçka si kjo judenjve:

Ju duhet të besoni në mua si buka e Perëndisë që zbriti nga qielli për t’i dhënë jetë botës. Por juve ju mungon aftësia për të besuar për shpëtim dhe Ati im do t’jua japë këtë mundësi vetëm disave prej jush.

Me termin “botë” me siguri dua të them “të zgjedhurit”. Edhe pse askush nuk e pranon këtë tani, një ditë do të zbulohet me anë të një sistemi të quajtur kalvinizëm.

Ju duhet të hani me anë të besimit mishin Tim dhe të pini gjakun Tim [pra, të besoni se unë, si Perëndi, u bëra njeri i vërtetë prej gjaku e mishi për të vdekur për mëkatet tuaja, duke përmbushur flijimet e Levitikut të cilat hëngrën priftërinjtë]. Nëse nuk besoni në mua, do të humbisni në mëkatet tuaja. Sigurisht, ju nuk mund të besoni në mua nëse Ati im nuk ju shkakton të besoni dhe nëse Ai nuk ia jep hirin vetëm një grupi të përzgjedhur.

Ju mendoni në mënyrë naive se ungjilli është një ofertë e vërtetë për shpëtim, por në fakt, ka qëllim më të mirë për t’ju dënuar. Ju nuk do të mund të besoni në mua nëse përpiqeni.

Ejani, ju të mbrapshtë, ejani. Këto janë kushtet. Por ju jeni aq të shthurur saqë ju nuk mund të vini tek Unë nëse Ati im nuk ju rilind dhe nuk ju jep besimin për të besuar dhe se Ai ka vendosur tashmë nga përjetësia e largët (për arsye të fshehura në vullnetin e Tij dhe për lavdinë e Tij) se Ai do ta bëjë atë vetëm për disa, por jo për të gjithë ju. Por ju jeni prapëseprapë përgjegjës. Po, Ai mund të shkaktonte që të gjithë ju të besonit në Mua, por është pëlqimi i Tij i mirë të shpëtojë vetëm disa nga ferri. Dhe mos mendoni se unë do të vdes në mënyrë të panevojshme për ata prej të cilët Ati im i ka paracaktuar për shkatërrim të përjetshëm – kjo do të ishte një shkuarje kot e gjakut Tij. Unë do të vdes vetëm për mëkatet e të zgjedhurve.

 

Çfarë dashurie është kjo? Disa kalvinistë pranojnë me dashje se çështja e vërtetë është “nëse […] Perëndia dëshiron shpëtimin e tërë njerëzve” [2]. Pjesa më e madhe e kalvinistëve ngulin këmbë se Perëndia nuk e ka një dëshirë të tillë. E pabesueshme, MekArturi thotë se Perëndia e dëshiron shpëtimin e të gjithëve, por dekreton shpëtimin e vetëm disave [3] – edhe pse Ai mund të bëjë gjithçka që dekreton. Të tjerë thonë se Perëndia ka dy vullnete, një për të shpëtuar të gjithë dhe tjetrin për të dënuar turma njerëzish – dhe këta të fundit janë më shumë se të parët. Kalvinizmi, duke mbrojtur me zell sovranitetin e Perëndisë, fyen karakterin e Tij.

Nëse Perëndia mund të përkulë me anë të fuqisë së tij çdokënd dhe zemrën e gjithkujt “për t’iu bindur Krishtit” pa ndonjë dëshirë nga ana e tyre, pse nuk e bën për të gjithë? Dhe pse nuk e bëri këtë për Adamin dhe Evën që në fillim dhe më pas për tërë pasardhësit e tyre? Pse duhej të krijonte në mënyrë të panevojshme mëkatin dhe të paracaktonte njeriun të ishte skllavi i tij, duke sjellë tmerrin e së keqes dhe vuajtjen që do të torturonte miliarda njerëz – dhe më pas të shpëtonte vetëm disa kur të gjithë mund të shpëtoheshin? Pse do të shkaktonte Perëndia Adamin dhe Evën dhe tërë njerëzimin të mëkatonin dhe më pas t’i ndëshkonte që kanë bërë atë që Ai i ka shkaktuar të bënin? Kjo nuk është ajo që mëson Bibla (dhe ndërgjegjja nuk e lejon), por ky është kalvinizmi.

Kalvini, në mbështetje të kësaj doktrine të neveritshme, citon Agustinin: “Prandaj, nuk mund të vihet në dyshim se vullneti i Perëndisë (që ka bërë atë që i ka pëlqyer në qiell dhe në tokë…) nuk mund të kundërvihet nga vullneti i njeriut…” [4]. Kështu, në shkeljen e Dhjetë Urdhërimeve, njerëzit nuk po i kundërvihen vullnetit të Perëndisë, por po e përmbushin! Ky besim jobiblik krijon dogmën tërheqëse se çdo gjë që ndodh në tokë, duke përfshirë tërë paudhësitë – edhe të natyrës më të keqe – është sipas vullnetit të Perëndisë. Si mund të jetë ndryshe, nëse njeriu nuk mund të veprojë ndryshe në kundërshtim me vullnetin e Perëndisë? Kështu kalvinizmi çon në fatalizëm, nga i cili doli si paracaktimi për dënim ashtu edhe hiri i papërballueshëm. Nuk ka kuptim të lutemi: “U bëftë vullneti yt në tokë si në qiell” (Mateu 6:10), nëse Perëndia është shkaktari i çdo gjëje, ashtu siç ngulin këmbë kalvinistët.

Kalvinizmi dhe ungjillëzimi

Nëse hiri është me të vërtetë i papërballueshëm, nëse vetëm ata që janë zgjedhur nga Perëndia për shpëtim mund të shpëtohen, nëse askush nuk mund të besojë ungjillin derisa të rilindet nga Perëndia dhe më pas t’i jepet besimi për të besuar, a nuk do të ishte e kotë përpjekja për të bindur dikë për të përqafuar ungjillin – apo për ata që dëgjojnë për të besuar në mënyrë të vullnetshme në Krishtin? Meqë nuk ka asgjë që mund të bëjë dikush për të ndryshuar fatin e përjetshëm të dikujt (nëse dikush është midis të zgjedhurve, asgjë nuk mund të mbajë dikë jashtë qiellit; nëse jo, asgjë nuk mund të bëhet për t’i shpëtuar ferrit) a nuk duhet të lërë dikush të ndodhë ajo që nuk mund të shmanget? Edhe pse shumë kalvinistë do të kundërshtonin këtë pikëpamje, që nuk mund të shmanget, ky është përfundimi praktik ku të çon ajo dogmë fataliste. Mbi të gjitha (thonë ata), rilindja ndodh në mënyrë sovrane pa besim nga ana e marrësit – apo njohje për dukurinë e tij.

Megjithatë kalvinistët, ashtu si Spërxhëni, e kundërshtojnë shpesh për shkak të një shqetësimi të sinqertë për shpirtrat që bien në kundërshtim me TULIP-in. Ndonjëherë, D. Xhejms Kenedi, themeluesi i organizatës Shpërthim Ungjillëzimi, e bën të qartë të dukej sikur shpëtimi të ishte i mundshëm për të gjithë dhe madje se besimi e pararend rilindjen: “Vër besimin tënd te [Krishti]. Kërkoji të hyjë brenda dhe të lind në ty sot” [5]. Në mënyrë të ngjashme, në kundërshtim me kalvinizmin e tij të rrëfyer, Spërxhëni mësonte se “fitimi i shpirtrave është puna kryesore e të krishterit…” [6].

Por fitimi i shpirtrave është një oksimoron nëse kalvinizmi do të ishte i vërtetë. Fati i përjetshëm i çdo personi është paracaktuar tashmë, kështu që fitimi është i pamundur. Megjithatë Kenedi i trajnon të tjerët të ungjillëzojnë – dhe gjatë këtij procesi e kundërshton më tej kalvinizmin: “Sepse nëse është e vërtetë që ne duhet të lindim sërish, atëherë është gjithashtu e vërtetë se ne mund të lindim sërish…. Ky, miqtë e mi, është lajmi i mirë” [7]. A nënkupton seriozisht se shpëtimi vetëm për të zgjedhurit është lajmi i mirë për këdo? A nuk i tall të pazgjedhurit një gjuhë e tillë?

Boetneri, në përpjekjen për të treguar se ungjillëzimi ka njëfarë vendi në kalvinizëm, pohoi se çdo predikues duhet “të lutet për ta [të cilëve u paraqet ungjillin] që ata të mund të jenë midis të zgjedhurve” [8]. Por meqë numri dhe identiteti i të zgjedhurve është përcaktuar tashmë, a nuk është e kotë një lutje të tillë? Në të vërtetë, ç’kuptim ka qoftë të lutesh qoftë të predikosh, nëse nuk është ungjilli por rilindja sovrane që i çon njerëzit te Krishti dhe fati i secilit është paracaktuar që nga përjetësia e largët?

Për sa i përket lajmit “të mirë” të Kenedit, a duhet të pritet që të gëzohen ata të cilët janë paracaktuar për mundim të përjetshëm se rrënimi i tyre është vulosur dhe se nuk ka asgjë që mund të bëhet për ta ndryshuar? A mundet ai dhe kalvinistë të tjerë me prirje ungjillëzuese të mendojnë seriozisht nëse praktikat e tyre përkojnë me besimin e tyre? Një kalvinist tjetër, duke mos u pajtuar me Hoeksemën, tregon me të drejtë se “vetëm për ata [të zgjedhurit] ungjilli është lajm i mirë” [9].

Shumë kalvinistë janë të bindur, dhe logjikisht kjo është e drejtë, “se doktrinat e hirit janë në kundërshtim me fitimin e shpirtrave” [10]. Engelsma pohon pa shpirt se thirrja e ungjillit “nuk shpreh dashurinë e Perëndisë për ta [të pazgjedhurit]” as nuk është “një qëllim shpëtues. Përkundrazi, është qëllimi i tij për t’i bërë ata të pajustifikueshëm dhe për t’i ngurtësuar” [11]. Nuk është për t’u çuditur se me anë të pranimit të tyre kaq shumë kalvinistëve u mungon zelli i apostullit Pal për të fituar të humburit. Vansi citon një drejtues baptist të hirit sovran që pranon se:

Predikuesit tanë nuk janë njerëz të interesuar për fitimin e shpirtrave. Ne nuk kemi pjesëtarë që janë të interesuar për fitimin e shpirtrave […] ne gati nuk japim asnjë udhëzim se pse dhe se si të fitojmë shpirtra. Ne nuk punojmë me të vërtetë për fitimin e shpirtrave në kishat tona [12].

Por ky është kalvinizmi. Pse të “punojmë për fitimin e shpirtrave”? Nuk ka fitim për ata fati i përjetshëm i të cilëve është vendosur tashmë. Sprouli ngul këmbë: “Ata të cilët [Ati] i rilind shkojnë te Krishti. Pa rilindje askush nuk mund të shkojë te Krishti. Me rilindjen askush nuk mund ta refuzojë atë” [13]. Ungjillëzimi, atëherë, ka pak domethënie. Xhejms E. Adamsi (James E. Adams) pohon: “Pendimi dhe besimi janë vepra të njerëzve të rilindur, jo të njerëzve të vdekur në mëkate” [14]. Boetneri, duke kundërshtuar citimin e tij të mësipërm, thotë: “Vetëm ata që janë gjallëruar (bërë frymërisht të gjallë) ndonjëherë me anë të Frymës së Shenjtë e kanë atë vullnet [për të shkuar te Krishti]” [15].

Kemi pyetur edhe më parë: Nëse Perëndia është i aftë të rilindë mëkatarët plotësisht të shthurur, pse nuk shkakton që të zgjedhurit të bëjnë një jetë të përsosur pasi i ka rilindur? Pse hiri i papërballueshëm i Perëndisë, që është aq i fuqishëm ndaj mëkatarëve, nuk krijon bindje të përsosur pasi janë shpëtuar? Pse hiri është i papërballueshëm për mëkatarët e humbur, duke u përkulur vullnetin e tyre ndaj Tij, por jo për mëkatarët e shpëtuar që aq shpesh dështojnë të bëjnë vullnetin e Tij? Ka diçka që nuk shkon me këtë teori!

Një varg tjetër i parapëlqyer

Gjoni 1:13 citohet nga kalvinistët si provë se njeriu nuk mund të ketë asnjë pjesë në shpëtimin e tij, as në besimin e ungjillit (prandaj është i domosdoshëm hiri i papërballueshëm): “Të cilët nuk janë lindur nga gjaku, as nga vullneti i mishit, as nga vullneti i burrit, por janë lindur nga Perëndia”. Van Baren shkruan: “Dikush mund të lindë sërish vetëm me anë të hirit të papërballueshëm të Perëndisë” [16]. Spërxhëni, në vend që të thotë se vullneti luan një rol të rëndësishëm në shpëtim, pohon: “Ёshtë plotësisht e pamundur që gjuha njerëzore të mund të vërë një negative më të fortë në pohimet e fryra të vullnetit njerëzor se sa kjo pjesë…” [17].

Meqë një foshnjë nuk ka të bëjë fare me lindjen e saj, arsyetojnë kalvinistët, po kështu në të njëjtën mënyrë mëkatari nuk ka të bëjë fare me rilindjen e tij. Megjithatë, që lindja frymërore nuk ka fare ngjashmëri me atë fizike është një pikë e fortë e kësaj pjese: “gjaku […] vullneti i mishit […] vullneti i burrit”. Palmeri madje arsyeton se për shkak se një foshnjë e palindur nuk ekziston, po ashtu edhe një person i pashpëtuar: “një qenie që nuk ka ardhur në jetë nuk ekziston dhe kështu nuk mund të ketë dëshirë të shkojë te Krishti” [18]. Gjithashtu nuk mund të mëkatojë, të refuzojë Krishtin apo të paktën të ketë nevojë të rilindet, nëse “nuk ekziston”. Por si mund të thuhet se ata që akoma nuk kanë “lindur sërish” as nuk ekzistojnë?!

Kalvini tha: “foshnjat […] janë shpëtuar […] rilindur nga Zoti” [19] edhe pse tepër të rinj për të kuptuar ungjillin [20]. Gereti (Garrett) pohon: “Gjon Pagëzori u lind sërish ndërsa ndodhej në barkun e nënës së tij” [21]. Në fakt, lindja e re nuk ishte përjetuar nga shenjtorët e Dhiatës së Vjetër. Për më tepër, ajo vjen vetëm duke besuar “fjalën e Zotit […] që ju është shpallur” (1 Pjetrit 3:23-25) – zor se është e mundur për foshnjat, aq më pak për një fetus.

Palmeri vazhdon arsyetimin e tij jobiblik: “Një foshnjë nuk dëshiron apo vendos kurrë […] [apo] të kontribuojë një jotë për lindjen e saj…. Në një mënyrë të ngjashme, jobesimtari nuk mund të bëjë një hap drejt rilindjes së tij [22]. Madje edhe një kalvinist i vendosur si Pinku tregon gabimin: “Rilindja nuk është krijimi i një personi i cili deri më sot nuk ekzistonte, por ripërtëritja dhe rikthimi i një personi, mëkati i të cilit e kishte bërë të papërshtatshëm me Perëndinë…” [23]. Vansi shpjegon kundërshtimet e dukshme të qenësishme në këtë teori:

A është një foshnjë përgjegjëse për ndonjë veprim të saj para se të lindë? Nëse jo, atëherë [sipas këtij arsyetimi] as një njeri i pashpëtuar nuk është përgjegjës për të tijat [kështu që zor se është mëkatar] [24].

Thjeshtësia e asaj që thotë Gjoni

Gjoni 1:11-13 pohon thjesht se mishi dhe gjaku nuk kanë lidhje me lindjen e re, e cila është frymërore dhe plotësisht e palidhur me lindjen fizike. Trajtimi i të dyjave si analoge ishte i njëjti gabim që bëri edhe Nikodemi: “Po si mund të lindë njeriu kur është plak? A mund të hyjë ai për së dyti në barkun e nënës së vet dhe të lindë?” (Gjoni 3:4). Krishti bën një dallim të qartë: “Ç’ka lindur nga mishi është mish; por ç’ka lindur nga Fryma është frymë” (Gjoni 3:6). Këto janë dy lindje të ndryshme dhe çdo ngjashmëri në dukje është vetëm sipërfaqësor dhe nuk mund të bëhet baza për përfundime të shëndosha.

Gjoni gjithashtu shpjegon se lindja e re – për të cilën Krishti i thotë Nikodemit se është thelbësore për të hyrë në mbretërinë e Perëndisë (Gjoni 3:3, 5) – nuk vjen nga vullneti i njeriut, por nga vullneti i Perëndisë. Njeriu nuk e ngjizi lindjen e re, as nuk mund ta shkaktojë atë me anë të përpjekjeve të tij. As jokalvinisti nuk beson se mundet. Megjithatë ne akuzohemi për këtë. Bishopi (Bishop) imagjinon se po përgënjeshtron jokalvinistin kur pohon se një mëkatar “nuk mund të ripërtërijë vullnetin e vet, të ndryshojë zemrën e tij, apo të rilindë natyrën e tij të keqe” [25]. Sigurisht që jo.

Si mund të sugjerojë mbështetja se ne duhet të besojmë ungjillin për t’u lindur sërish se ne mund të rilindim vetveten? Nuk e sugjeron një gjë të tillë.

Sigurisht, vetëm Perëndia mund të rilindë një mëkatar. Por vargu 12 pohon se Perëndia rilind vetëm ata që pranojnë Krishtin dhe besojnë në emrin e Tij. Megjithatë ky varg anashkalohet shpesh apo madje shmanget nga pjesa më e madhe e kalvinistëve, që arsyetojnë vetëm nga vargu 13 duke mos parë përmbajtjen.

A imponohet lindja e re ndaj njeriut me anë të hirit të papërballueshëm të Perëndisë? Sigurisht që jo! Ajo vjen me anë të besimit në Krishtin. Për më tepër, dhjetëra pjesë pohojnë se jeta e përjetshme është një dhuratë nga Perëndia për t’u pranuar nga “kushdo që beson”. Madje edhe Kalvini ka thënë: “Tani mund të pyetet se si e marrin njerëzit shpëtimin që u ofrohet atyre me anë të dorës së Perëndisë? U u përgjigjem, me anë të besimit” [26]. Megjithatë jokalvinistët kritikohen se thonë të njëjtën gjë.

Përfundime tronditëse

Kalvini, duke komentuar Gjonin 1:12, 13, e lidh në mënyrë mjaft biblike dhe logjike me Jakobin 1:18 (“Ai na ngjizi me vullnetin e tij me anë të fjalës të së vërtetës…”). Jakobi, në mënyrë të qartë, ashtu si Gjoni, po thotë se rilindja ishte ideja e Perëndisë: “me vullnetin e tij” dhe se ai e realizon atë (“Ai na ngjizi”). Jakobi në mënyrë të ngjashme miraton shpalljen e Pjetrit se ne jemi lindur sërish nga “fjala e së vërtetës”, pra, nëpërmjet besimit të ungjillit të Jezu Krishtit – e pamundur për foshnjat dhe diçka të cilën pagëzimi nuk mund të realizojë, madje edhe te të rriturit. Vetë Kalvini pranon se besimi në “fjalën e së vërtetës” është thelbësor për shpëtimin – më pas e kundërshton vetveten:

Ne rrëfejmë, në të vërtetë, se fjala e Zotit është fara e vetme e rilindjes frymërore; por ne mohojmë përfundimin se, për këtë arsye, fuqia e Perëndisë nuk mund të rilindë foshnjat…. Por besimi, thonë ata, vjen me anë të dëgjimit, përdorimin e të cilit foshnjat nuk e kanë marrë akoma…. Por ata nuk vëzhgojnë se atje ku apostulli e bën dëgjimin fillimin e besimit, ai […] nuk po cakton një rregull të pandryshueshëm… [27].

Nuk ka asgjë rreth fillimit të besimit apo “rregull të pandryshueshëm”. “Fjala e së vërtetës”, me anë të të cilës ne jemi lindur sërish, është e pandryshueshme. Për më tepër, nëse dëgjimi i “fjalës së Zotit” është fillimi i besimit, atëherë një foshnjë e pagëzuar apo jo, nuk ka filluar ende të zotërojë atë që Kalvini pranon se është “fara e vetme e rilindjes frymërore”.

Kalvini e ka mbështetur gjatë tërë jetës së tij pikëpamjen jobiblike të pagëzimit, të cilat, si një katolik i devotshëm, i mësoi nga Agustini. Si rezultat i këtij gabimi, pagëzimi u bë një zëvendësim për besimin në Krishtin përmes ungjillit, për të cilin Krishti dhe apostujt e Tij pohojnë se është në mënyrë të qartë thelbësor për shpëtimin apo lindjen e re. Pagëzimi i tij si foshnjë ishte përvoja e vetme e “lindjes së re” që njohim për Xhon Kalvinin.

Idetë jobiblike të Kalvinit çuan në një herezi tjetër të çuditshme: fëmijët e besimtarëve janë automatikisht midis të zgjedhurve dhe kështu janë rilindur tashmë që nga barku. Ky sigurim i rremë ka çuar jashtë rruge turma njerëzish! Miliona janë pagëzuar, miratuar, martuar dhe varrosur nga kishat shtetërore përgjatë Evropës – dhe kjo është gjithçka që njohin për Perëndinë dhe Krishtin. Dëgjo se çfarë thotë Kalvini:

Këtej rrjedh, se fëmijët e besimtarëve nuk pagëzohen, në mënyrë që […] ata të mund të bëhen atëherë, për herë të parë, bij të Perëndisë, por më tepër pranohen në Kishën me anë të një shenje formale, sepse në virtytin e premtimit, ata më parë i përkisnin trupit të Krishtit [28].

Duke ndjekur Kalvinin, kundërkërkesa shpallte se “fëmijët e besimtarëve, për aq kohë sa nuk shfaqin të kundërtën, duhet të llogariten midis të zgjedhurve të Perëndisë” [29]. Kështu një foshnjë, një dyvjeçar apo një fëmijë i prindërve besimtarë që silleshin mirë, janë automatikisht fëmijë të rilindur të Perëndisë pa kuptuar apo besuar ungjillin! Sjellja në vend të besimit në Krishtin bëhet siguria kalviniste për shpëtim – një gabim tjetër vdekjeprurës, duke konsideruar aftësinë e pamohueshme të shumë të pashpëtuarve për të bërë jetë në dukje të mira.

Çfarë do të thotë “nuk shfaqin të kundërtën”? Dhe çfarëdo të thotë, supozo që kjo shfaqje e kundërt të mos e shfaqte veten për shumë vjet? Deri në atë kohë, personi do të kishte qenë një prej të zgjedhurve, por pas një sjellje të keqe nuk do të ishte më i tillë? A mund të humbasë një prej “të zgjedhurve”? Dhe si mund ta miratojë apo zhbëjë sjellja zgjedhjen e Perëndisë nga përjetësia e largët? Kështu shohim përsëri se pse pika e pestë quhet “Këmbëngulja e shenjtorëve” dhe jo “Fuqia mbajtëse e Perëndisë” – dhe pse kjo pikë e fundit, nga pesë pikat e kalvinizmit, në kundërshtim me atë që pret dikush, ushqen pasiguri në vend të sigurisë së përjetshme, një fakt që do të bëhet edhe më i qartë në kapitullin 30.

Nëse një fëmijë i një prej “të zgjedhurve” është vetëm nga ky fakt gjithashtu midis të zgjedhurve, atëherë fëmijët e tij apo të saj do të jenë midis të zgjedhurve – dhe nipërit, stërnipërit, stërstërnipërit, e kështu me radhë, pa fund. A nuk është ky përfundimi logjik tek i cili të çon në mënyrë të pashmangshme mësimi i Kalvinit? Pse kalvinistë kryesues sot, në vend që ta lavdërojnë së tepërmi veprën Parimet të Kalvinit, nuk paralajmërojnë për gabimet e tij?

Edhe pse besimi se fëmijët e të zgjedhurve janë vetë të zgjedhur mund të krahasohet me besimin se fëmijët e vegjël që vdesin para se të arrijnë një kuptim të ungjillit mbulohen nga gjaku i Krishtit dhe merren në qiell, ka një ndryshim të madh midis dy koncepteve. I pari përfshin përfundimisht ata që, në vend që të merren në qiell në foshnjëri, vazhdojnë të jetojnë në moshë madhore. Pse rinia kalviniste, kur arrin moshën madhore, duhet të sfidohet për të besuar ungjillin, duke qenë se nga lindja dhe pagëzimi si foshnjë janë shpallur se janë midis të zgjedhurve?

Më vonë, konfirmimi thjesht përforcon sigurinë në atë që pagëzimi foshnjor – apo lindja në një familje kalviniste – gjoja ka kryer tashmë. Në të vërtetë, çfarë nevoje ka ti predikohet ungjill gjithkujt meqë të zgjedhurit rilinden pa të dhe të pazgjedhurit nuk mund ta besojnë? Kalvini, për të mbrojtur dogmat e tij, u përpoq të arsyetonte një interpretim të Gjonit 1:13 dhe Jakobit 1:18 që në fakt i kundërshton të dyja:

Këtej rrjedh, së pari, se besimi […] është fryti i rilindjes frymërore; sepse ungjilltari pohon se askush nuk mund të besojë, nëse nuk lind nga Perëndia; dhe, prandaj, besimi është një dhuratë qiellore. Rrjedh, së dyti, se besimi nuk është njohje boshe apo e ftohtë, meqë askush nuk mund të besojë nëse nuk është ripërtërirë [rilindur] nga Fryma e Perëndisë [30].

Përkundrazi, vargu 12 pohon qartë se ata që pranojnë Krishtin dhe besojnë në emrin e Tij u është dhënë si rrjedhim autoriteti të bëhen bij të Perëndisë. Besimi në Krishtin e pararend në mënyrë të qartë dhe është thelbësor për lindjen e re. Jo vetëm që nuk mësojnë se “askush nuk mund të besojë, nëse nuk lind nga Perëndia”, por Jakobi dhe Gjoni mësojnë të kundërtën; dikush mund të rilindë nëpërmjet besimit të “fjalës të së vërtetës”. Nuk mund të thuhet më qartë se pranimi i Krishtit dhe besimi në emrin e Tij kërkohen nga Perëndia që Ai të rilindë mëkatarin.

Kalvini e kundërshtonte vetveten në këtë temë dhe në të tjerat: “Thuhet se besimtarët, duke përqafuar Krishtin, ‘nuk janë lindur nga gjaku, as nga vullneti i mishit, as nga vullneti i burrit, por janë lindur nga Perëndia’ (Gjoni 1:13)…” [31]. Këtu ai pohon përsëri rendin biblik: një person përqafon (pra, beson në) Krishtin dhe, si rezultat i këtij besimi, lind nga Perëndia, pra, rilind. Megjithatë, në të njëjtën pjesë të veprës së tij Parimet, ai i referohet përsëri rilindjes si “pararendëse e besimit”.

Kundërshtimi i drejtpërdrejtë i Shkrimeve

Si mund të pohojnë kalvinistët se këto vargje mësojnë se dikush duhet të lindë sërish para së të besojë dhe të pranojë Krishtin? Ato mësojnë të kundërtën! Nga ky shtrembërim jobiblik i Shkrimit rrjedh doktrina e hirit të papërballueshëm: Perëndia duhet të rilindë në mënyrë të papërballueshme të zgjedhurit para se ata të mund të besojnë në Krishtin.

Kalvinistët nxjerrin disa përfundime të çuditshme nga Gjoni 1:13, si për shembull: “njeriu nuk ka vullnet të lirë kur kemi të bëjmë me çështjen e shpëtimit” [32]. Pinku ngul këmbë: “Në dhe nga vetvetja njeriu natyror ka fuqi të refuzojë Krishtin; por […] jo fuqinë për të pranuar Krishtin” [33]. Palmeri pohon: “Vetëm kur Fryma e Shenjtë e rilind njeriun dhe e bën të gjallë frymërisht mund të ketë njeriu besim në Krishtin dhe të shpëtohet” [34]. Kustansi pohon: “Ku mund të gjejmë pohim më të qartë se ky për faktin se shpëtimi i akordohet një numri të përzgjedhur që janë ngjizur nga Fryma e Shenjtë dhe lindur sërish vetëm nga vullneti i Perëndisë?” [35]. Megjithatë secili prej këtyre pohimeve bie në kundërshtim me pjesën, e cila pohon në mënyrë të qartë se ata që “e pranuan […] [dhe] që besojnë në emrin e tij […] bëhen bij të Perëndisë […] [duke] lindur nga Perëndia” (1:12, 13).

Vansi paraqet citime befasuese nga kalvinistë që bien në kundërshtim me Gjonin 1:11-13:

• Një person rilindet para se të besojë [36].
• Një njeri nuk shpëtohet ngaqë beson në Krishtin; ai beson në Krishtin sepse është i shpëtuar [37].
• Një njeriu nuk është rilindur ngaqë ka besuar më parë në Krishtin, por ai beson në Krishtin ngaqë ka qenë rilindur [38].
• Ne nuk besojmë për t’u rilindur; ne kemi rilindur në mënyrë që të besojmë [39].
• Duke qenë gjallëruar dhe përtërirë nga Fryma e Shenjtë, [njeriu] në këtë mënyrë pajiset […] për të përqafuar hirin e ofruar dhe përcillet në të [40].

Lexo Gjonin 1:11-13 dhe Jakobin 1:18. Medito mbi këto pjesë dhe lutu për to. Pohime të tilla si të mësipërmet, të cilat janë pjesë përbërëse të kalvinizmit, e kundërshtojnë Fjalën e Perëndisë. Ato nuk kanë dalë nga Shkrimi, por i imponohen atij. Bob Tomsoni (Bob Thompson) sfidon çdo kalvinist që “të tregojë një vend në Bibël ku e vendosi Perëndia Frymën e Shenjtë në […] një individ para se ai apo ajo të pranonte Perëndinë në Fjalën e Tij dhe të ishte shpëtuar…” [41].

Nuk është rastësi që pjesa më e madhe e kalvinistëve e shmangin Gjonin 1:12. Për këtë varg nuk kemi asnjë referim në 600 faqet e veprës Shkrime të zgjedhura nga Xhon Noks [42] dhe Pinku e shmang te vepra Sovraniteti i Perëndisë. Pajpëri bën dy referime të tërthorta të tij te vepra Justifikimi i Perëndisë, por pa ndonjë koment thelbësor [43]. Asnjë prej trembëdhjetë autorëve në [esetë] Akoma Sovran: Perspektiva bashkëkohore mbi zgjedhjen, paranjohjen dhe hirin nuk e trajton. Për nder të tij, Uajti i kushton katër faqe e gjysmë [44] sepse Norm Gajsleri e përmend në librin e tij, Të zgjedhur, por të lirë (Bethany House, 1999) dhe libri i Uajtit u shkrua në mënyrë të veçantë si kundërshtim për Gajslerin.

Uajti përpiqet t’i përgjigjet pohimit të Gajslerit se “vargu 12 [Gjoni 1:12] e thotë qartë se mjetet me anë të të cilëve sigurohet kjo lindje e re është me anë të [sic] të ‘gjithë atyre që e pranuan [Krishtin]’” [45]. Gajsleri nënkupton se vargu 12 jep cilësitë (“të gjithë atyre që e pranuan […] që besojnë në emrin e tij”) për të pranuar lindjen e re të përmendur në vargun 13 dhe se lindja e re është plotësisht e “Perëndisë”. Kjo është ajo që pohon në mënyrë të qartë vargu 12.

Ngatërrimi i besimit të njeriut me veprën e Perëndisë

Problemi në përgjigjen e Uajtit është i thjeshtë dhe i dyfishtë: 1) Ai ndërfut (pa ndonjë mbështetje biblike) argumentin e parapëlqyer rreth besimit si të pamundur pa lindjen e re. Ky pohim jo vetëm që është në kundërshtim me këtë pjesë, por edhe me pjesë të shumta që i bëjnë thirrje të parilindurve të besojnë dhe që e ofrojnë shpëtimin nëpërmjet besimit; dhe 2) Ai nuk arrin të bëjë dallimin midis besimit të njeriut dhe rilindjes nga Perëndia. As Gajsleri dhe as ndonjë kritik tjetër i interpretimit kalvinist të Gjonit 1:13 nuk imagjinon se është besimi i njeriut që e shkakton rilindjen. Kështu kalvinisti po argumenton kundër diçkaje që kritikët e tij as nuk e përkrahin.

Jezusi i thotë Nikodemit se ai duhet të lindë sërish nga Fryma e Perëndisë. Ai e bën njësoj të qartë se njeriu duhet të besojë në mënyrë që të shpëtohet: “Që, kushdo që beson në të, të mos humbasë, por të ketë jetë të përjetshme…. Ai që beson […] nuk dënohet, por ai që nuk beson tashmë është dënuar… (Gjoni 3:16, 18). Dhe ashtu siç kemi parë, shpëtimi dhe lindja e re janë një dhe e njëjta gjë. Megjithatë Uajti vazhdon të shkatërrojë po ato argumente të dobëta dhe të kota:

Asgjë nuk thuhet në tekst se lindja e re “pranohet” me anë të një “vepre të vullnetit të lirë”. Në fakt, pohohet në mënyrë të qartë krejt e kundërta, “të cilët nuk janë lindur […] nga vullneti i burrit…”. Ёshtë një shembull mahnitës se si idetë e paramenduara mund të lexohen në tekst saqë CBF [libri Të zgjedhur, por të lirë nga Gajsleri] mund të thotë që teksti e bën lindjen e re të varur nga një vepër e “vullnetit të lirë” kur teksti thotë të kundërtën.

[Për më tepër], nëse një person mund të ketë besimin shpëtues pa lindjen e re, atëherë çfarë kryen lindja e re? Në mënyrë të dukshme një person nuk ka nevojë për lindjen e re për t’iu bindur urdhrave të Perëndisë apo të ketë besimin shpëtues [46].

Uajti ngatërron atë që duhet të bëjë njeriu (të besojë) me atë që bën Perëndia (të rilind). Që lindja e re “nuk është nga vullneti i burrit, por i Perëndisë” nuk mohon se njeriu duhet të besojë që Perëndia të kryejë këtë vepër brenda tij. Besimi i njeriut në Krishtin nuk e shkakton lindjen e re po ashtu si nuk e shkakton faljen e mëkateve dhe pajtimin me Perëndinë. Falja e mëkateve, lindja e re në familjen e Perëndisë dhe shumë bekime të tjera që kemi në Krishtin, janë të gjitha vepra e Perëndisë – por ato u jepen vetëm atyre që besojnë. Besimi nuk i krijon këto bekime; ai thjesht përmbush kushtin e Perëndisë për t’i marrë ato. Po, rilindja nuk është me anë të vullnetit të mishit të njeriut, por është e tëra prej Perëndisë; megjithatë, Perëndia rilind vetëm ata që kanë pranuar dhe besuar në Krishtin, ashtu siç pohon në mënyrë të qartë pjesa.

Pa dyshim, jo vetëm Jakobi 1:18 (“Ai na ngjizi me vullnetin e tij me anë të fjalës të së vërtetës”), por shumë pjesë të tjera mësojnë se besimi në “fjalën e së vërtetës” është thelbësor dhe duhet të pararend lindjen e re. Ungjilli është “fjala [specifike] e së vërtetës” që duhet besuar në mënyrë që të ndodhë lindja e re: “Beso në Zotin Jezu Krisht dhe do të shpëtohesh ti dhe shtëpia jote” (Veprat e Apostujve 16:31). Pjetri e thotë në mënyrë të përmbledhur: “Jeni ringjizur […] me anë të fjalës së Perëndisë […] që ju është shpallur” (1 Pjetrit 1:23, 25). Besimi i ungjillit është mjeti që Perëndia përdor për të kryer lindjen e re – kështu besimi nuk mund të jepet nga Perëndia pas rilindjes, ashtu siç ngul këmbë kalvinizmi.

Krishti, në përgjigje ndaj pyetjes së Nikodemit se si mund të lindë përsëri njeriu në mbretërinë e Perëndisë, shpjegon se Ai do të “ngrihej lart” për mëkatin në kryq ashtu si gjarpri prej bronzi në shkretëtirë, “që kushdo që beson në të të mos humbasë, por të ketë jetë të përjetshme” (Gjoni 3:15, 16). Shpëtimi nuk vjen me anë të veprave, por me anë të besimit: “Ndërsa atij që nuk vepron, por beson në atë që shfajëson të paudhin, besimi i tij i numërohet për drejtësi” (Romakëve 4:5). Pali thotë në mënyrë të përsëritur se mëkatari është “shfajësuar, pra, me anë të besimit” (Romakëve 5:1).

Mëkatari duhet të dëgjojë dhe besojnë ungjillin para rilindjes, jo pas saj. Prandaj duhet të predikojmë ungjillin dhe të kërkojmë, ashtu si Pali, t’i bindim njerëzit. Kalvini e këmbeu rendin biblik, ashtu siç bëjnë sot edhe ndjekësit e tij, duke shpallur se askush nuk mund të besojë ungjillin nëse nuk është rilindur së pari. Megjithatë, Spërxhëni thotë se nëse dikush është rilindur, ai nuk ka më nevojë për ungjillin, duke qenë tashmë i shpëtuar.

A është besimi, apo shpëtimi, dhurata e Perëndisë?

Në më tepër se një nga letrat kritike që kam marrë jam akuzuar për padituri në këtë pikë: “Nuk dukesh se e kupton se vetë besimi është një dhuratë nga Perëndia”. Që besimi është një dhuratë është një parim themelor i kalvinizmit. Pjesa e parapëlqyer e ofruar si provë është Efesianëve 2:8-10. Matisoni (Mathison) thotë: “Besimi shpëtues është një dhuratë e Perëndisë, si rezultat i veprës rilindëse të Frymës së Shenjtë” [47]. Stormsi pohon: “Shumë tekste pohojnë se një besim i tillë [shpëtues] është dhurata e hirshme e Perëndisë (shiko në mënyrë të veçantë Efesianëve 2:8, 9…)” [48]. Klarku pohon:

Një njeri i vdekur nuk mund […] të ushtrojë besim në Jezu Krishtin. Besimi është një veprimtari e jetës frymërore dhe pa jetë nuk mund të ketë veprimtari. Për më tepër, besimi […] nuk vjen me anë të ndonjë vendimi të pavarur. Shkrimi është i qartë, i kthjellët dhe i pagabueshëm: “Ju në fakt, jeni të shpëtuar me anë të hirit, nëpërmjet besimit, dhe kjo nuk vjen nga ju, po është dhurata e Perëndisë” (Efesianëve 2:8). Shiko përsëri fjalët: “është dhurata e Perëndisë”. Nëse Perëndia nuk i jep besimin njeriut, asnjë sasi vullneti dhe vendimi nuk mund ta prodhojë për të [49].

Përkundrazi, tema e shtatë vargjeve të mëparshëm është shpëtimi dhe jo besimi. Vargu 8 atëherë pohon rreth shpëtimit: “Jeni të shpëtuar me anë të hirit […] po është [natyrisht shpëtimi] dhurata e Perëndisë”. Dhurata e Perëndisë nuk është besimi shpëtues, por të qenit i shpëtuar. Na thuhet në mënyrë të përsëritur se jeta e përjetshme është “dhurata e Perëndisë” (Romakëve 6:23; shiko gjithashtu Gjonin 4:10; Romakëve 5:18; Hebrenjve 6:4 etj.). Jo më pak përcaktues, ashtu siç pranonte Kalvini dhe më pas përpiqej ta mohonte, është pohimi se “besimi vjen me anë të dëgjimit dhe dëgjimi me anë të fjalës së Perëndisë”. Nuk ka asnjë bazë biblike për të sugjeruar se Perëndia i jep besimin shpëtues një grupi të përzgjedhur dhe ia refuzon atë të tjerëve.

Për më tepër, struktura e greqishtes tek Efesianëve 2:8-10 e bën të pamundur që besimi të jetë dhurata e Perëndisë. I tillë është vendimi i shumë autoriteteve të greqishtes, duke përfshirë Alfordin [50], F. F. Brusin, A. T. Robertsonin [51], W. E. Vinin, Skofildin dhe të tjerë [52]. Vansi vë re se “një dëshmi e së vërtetës së Shkrimit kundër interpretimit kalvinist të ‘besimit si dhuratë’ mund të gjendet në gramatikanët grekë”. Ai rendit W. Robertson Nikollin (W. Robertson Nicoll) [53], Keneth S. Uestin (Kenneth S. Wuest) [54], Marvin R. Vinsentin (Marvin R. Vincent) [55] dhe të tjerë [56].

Midis arsyeve që ekspertët citojnë është fakti se fjala besim është një emër i gjinisë femërore, ndërsa përemri dëftor kjo (“dhe kjo nuk vjen nga ju, po është dhurata e Perëndisë”) është i gjinisë asnjanëse dhe kështu nuk mund t’i referohet besimit. As gramatika nuk e lejon një gjë të tillë, ashtu siç thotë edhe W. G. MekDonaldi (W. G. MacDonald:) “lejo ‘besimin’ të jetë pasuesi i trajtës së shkurtër ‘@@@’” [57]. Sigurisht, “është” nuk ndodhet në greqisht, por është shtuar për qartësim nga përkthyesit e versioni të Mbretit Xhejms dhe kështu është bërë me shkronja të pjerrëta. Gjithashtu nuk është e domosdoshme një njohje e greqishtes, por thjesht t’i kushtohet vëmendje tërë kontekstit të Efesianëve 2:8-10, për të kuptuar se shpëtimi, jo besimi, është “dhurata e Perëndisë” – ashtu siç dëshmon tërë Shkrimi.

Një mori autoritetesh të tjerë të greqishtes mund të citohen që janë të këtij mendimi. F. F. Brusi, edhe pse kalvinist, shpjegon: “Fakti që përemri dëftor ‘kjo’ është i gjinisë asnjanëse në greqisht (touto), ndërsa ‘besimi’ është një emër i gjinisë femërore (pistis), kombinon me elementë të tjerë për të sugjeruar se është tërë koncepti i shpëtimit me anë të hirit nëpërmjet besimit që përshkruhet si dhurata e Perëndisë. Ky, rastësisht, ishte interpretimi i Kalvinit” [58]. Vetë Kalvini pranonte: “Por ata e keqinterpretojnë shpesh këtë tekst dhe e kufizojnë fjalën ‘dhuratë’ vetëm për besimin. Por Pali […] nuk nënkupton se besimi është dhurata e Perëndisë, por se shpëtimi na është dhënë me anë të Perëndisë…” [59]. Kështu Uajti dhe kalvinistë të tjerë të zellshëm që ngulin këmbë sot se besimi është dhuratë po kundërshtojnë jo vetëm strukturën greke, por vetë Xhon Kalvinin.

Ne duhet të besojmë – Perëndia nuk beson për ne

Për më tepër, edhe sikur besimi shpëtues të ishte dhuratë (gjë e cila nuk mund të ndodhë), nuk ka asgjë tek Efesianëve 2 (apo në ndonjë vend tjetër) të tregojë se ai vendoset në mënyrë të papërballueshme nga Perëndia vetëm pasi Ai e ka rilindur në mënyrë sovrane mëkatarin plotësisht të shthurur. Në të vërtetë, vetë pjesa thotë që ne jemi “shpëtuar nëpërmjet besimit”; pra, besimi është mjeti i shpëtimit apo i rilindjes sonë – jo diçka që e pason atë.

Që besimi shpëtues nuk është vetëm me anë të mundësimit të Perëndisë, por është diçka për të cilën njeriu është përgjegjës, bëhet e qartë nga shumë pjesë të Shkrimit. Kur na thuhet: “Beso në Zotin Jezu Krisht” (Veprat e Apostujve 16:31) apo “Kini besim në Perëndinë!” (Marku 11:22) nuk ka ndonjë sugjerim se Perëndia do e rilind të parilindurin dhe më pas do t’i japë atij besimin; për më tepër, besimi është diçka që pritet nga njeriu të bëjë. Kur Jezusi tha: “Njerëz besimpakë” (Mateu  6:30; 8:26; 16:8; Luka 12:28), Ai nuk po fajësonte Atin e Tij se u kishte dhënë dishepujve të Tij aq pak besim, por po u drejtohej atyre që nuk besonin. Kur tha “se askund në Izrael nuk e gjeta një besim aq të madh” (Mateu 8:10; Luka 7:9) ai po ia atribuonte centurionit besimin e vet – jo si dhuratë të Perëndisë.

Që Pjetri të flasë për “provën e besimit tuaj” (1 Pjetrit 1:7) do të ishte pa kuptim nëse besimi do të ishte dhuratë e Perëndisë. Qëllimi i ungjillit është t’i sjellë njerëzit në “besimin” (Juda, v. 3), duke e bërë atë të tyrin. Besimi i ungjillit dhe i Fjalës së Perëndisë është diçka që ne duhet ta bëjmë – Perëndia nuk beson për ne.

Letrat përdorin shprehjen “besimi tuaj/juaj” 22 herë. Pali shkruan: “Për besimin tuaj është folur në gjithë botën” (Romakëve 1:8); “duke u rritur besimi juaj” (2 Korintasve 10:15); “dëgjova për besimin tuaj në Jezu Krishtin” (Efesianëve 1:15); “morëm vesh për besimin tuaj në Jezu Krishtin” (Kolosianëve 1:4) dhe kështu me radhë. Në historinë e njeriut “paralitik” që miqtë e tij e çuan te Jezusi, “kur pa besimin që kishin ata”, i fali atij mëkatet dhe e shëroi (Mateu 9:2; Marku 2:5; Luka 5:20). Nuk ka ndonjë tregues se këta njerëz ishin rilindur dhe u ishte dhënë besimi si dhuratë nga Perëndia. Na thuhet se “I drejti do të rrojë për shkak të besimit të tij” (Habakuku 2:4). Për personin që “nuk vepron, por beson” na thuhet se “besimi i tij i numërohet për drejtësi” (Romakëve 4:5).

Në pjesë të shumta nga Zanafilla te Zbulesa mësohet drejt për drejtë ose nënkuptohet qartë se besimi në Perëndinë përmes Fjalës së Tij është përgjegjësi e njeriut. Kalvinistët e refuzojnë tërë mesazhin e Biblës kur përpiqen të interpretojnë një varg aty-këtu për ta lexuar se besimi është përgjegjësi e Perëndisë për t’u dhënë si dhuratë njeriut.

Rendi biblik: besimi sjell shpëtimin

Në fakt, Gjoni 1:12 është vetëm një nga shumë vargje që e bën të qartë se Perëndia e kryen lindjen e re apo rilindjen vetëm në ata që besojnë në Krishtin. Përveç vargjeve që kemi cituar tashmë që vërtetojnë se shpëtimi është me anë të besimit në Krishtin, ka shumë të tjerë.

Për shembull, Galatasve 3:14 pohon se ne “marrim premtimin e Frymës me anë të besimit”; dhe vargu 26 thotë: “të gjithë ju jeni bij të Perëndisë me anë të besimit te Jezu Krishti”. Në mënyrë të ngjashme, Pali u thotë besimtarëve efesianë: “Në të edhe ju, pasi e dëgjuat fjalën e së vërtetës, ungjillin e shpëtimit tuaj, dhe pasi besuat, u vulosët me Frymën e Shenjtë të premtimit, i cili është kapari i trashëgimisë tonë…” (Efesianëve 1:13, 14). Nuk mund të pohohet më qartë se një marrëdhënie e përhershme me Frymën e Shenjtë fillon vetëm pasi besojmë ungjillin. Nuk është për t’u çuditur që Uajti dhe kalvinistë të tjerë e shmangin edhe këtë pjesë të Shkrimit.

Shiko fjalët e vetë Krishtit: “që kushdo që sheh Birin dhe beson në të, të ketë jetë të përjetshme” (Gjoni 6:40). Ёshtë e qartë se të shohësh Birin dhe të besosh në Të e pararend marrjen e jetës së përjetshme. Kalvini e ktheu mbrapsht për të thënë se çdokush që është zgjedhur dhe i është dhënë në mënyrë sovrane jeta e përjetshme me anë të hirit të papërballueshëm do të shohë atëherë Birin dhe do të besojë në Të. Shumë vargje e përgënjeshtrojnë këmbimin e Kalvinit të rendit biblik.

Jezusi tha: “Ai që e dëgjon fjalën time dhe beson në atë që më ka dërguar, ka jetë të përjetshme” (Gjoni 5:24). Përsëri, dëgjimi dhe besimi e pararendin marrjen e jetës së përjetshme, e cila vjen përmes lindjes së re. Sigurisht që askush nuk mund të rilindet me anë të Frymës së Shenjtë pa marrë njëkohësisht dhuratën e jetës së përjetshme – kështu si mund të vijë rilindja para besimit? Galatasve 3:22 paraqet të njëjtën të vërtetë: “Por Shkrimi i mbylli të gjitha gjërat nën mëkatin, që t’u jepej besimtarëve premtimi nëpërmjet besimit të Jezu Krishtit”. Rilindja dhe jeta e përjetshme e premtuar jepen “nëpërmjet besimit”. Në mënyrë të qartë, besimi e pararend lindjen e re.

Pa diskutim, shpëtimi vjen me anë të besimit. Por nëse rilindja vjen në mënyrë sovrane pa besim dhe para tij, atëherë të zgjedhurit, ashtu siç kemi treguar tashmë, rilinden pa qenë të shpëtuar. Kalvinisti, për të mbështetur këtë teori jobiblike, argumenton se shpëtimi dhe rilindja janë dy momente të veçuara, me rilindjen që vjen e para me anë të veprës sovrane të Perëndisë dhe më pas dhurata e besimit jepet në mënyrë që ai person të besojë ungjillin për shpëtim. Kemi parë tashmë se një ide e tillë është refuzuar nga Spërxhëni: “Një njeri që është rilindur […] është shpëtuar tashmë […] është […] qesharake […] t’ia predikosh Krishtin atij” [60].

Por kjo ngre një problem tjetër: Si mund të rilindet dikush në mënyrë sovrane nga Perëndia pa qenë lindur sërish nga Fryma? Patjetër që rilindja duhet të jetë sinonim me lindjen e re. Por nëse kalvinizmi është i vërtetë, atëherë duhet të ketë dy lindje të reja – një që e pararend besimin dhe tjetra që vjen duke besuar ungjillin për lindjen e re (dhe shpëtimin) që Jezusi i shpjegoi Nikodemit.

Kujt i ofrohet shpëtimi?

Kemi vënë re tashmë se Dhiata e Vjetër hedh themelin për të Renë. Në mënyrë të veçantë, parashikimet e Perëndisë për Izraelin prisnin Krishtin dhe shpëtimin që do të siguronte Ai për botën e mëkatarëve. Për shembull: “Sepse pashka jonë, që është Krishti, u flijua për ne” (1 Korintasve 5:7). Pa dyshim, parashikimi i Pashkës ishte për çdo person në Izrael pa përjashtim: “Çdo burrë të marrë për vete një qengj […] tërë asambleja e popullit të Izraelit do ta therë atë në të ngrysur…. Atëherë bijtë e Izraelit […] bënë ashtu si i kishte urdhëruar Zoti Moisiun…” (Eksodi 12:3, 6, 28).

Mana, gjithashtu, ishte për çdo izraelit. Dhe ajo, gjithashtu, ishte një figurë e Krishtit, “buka e vërtetë nga qielli […] buka e jetës” (Gjoni 6:32, 48 etj.). Për manën na thuhet: “Secili të mbledhë […] sipas numrit të personave që jeni…. Gjithkush mblodhi sipas nevojës së tij për ushqim” (Eksodi 16:16-18). Çdo izraelit mblodhi dhe hëngri dhe për 40 vjet jetuan me manën që parashikoi Perëndia – por pjesa më e madhe e tyre humbën përfundimisht. Kështu fakti që Perëndia parashikoi për të gjithë nuk e garantoi shpëtimin për të gjithë. Besimi individual kërkohej. Perëndia nuk e mblodhi manën, aq më pak ta hante atë për ta. Përsëri, shohim përgjegjësinë njerëzore, e cila skicon besimin individual.

Të gjithë izraelitët “u pagëzuan për Moisinë në re dhe në det, të gjithë hëngrën të njëjtën ushqim frymëror [manën] dhe të gjithë pinë të njëjtën pije frymërore, sepse pinin prej shkëmbi frymëror që i ndiqte; edhe ky shkëmb ishte Krishti”. Megjithatë “shumica prej tyre […] ranë të vdekur në shkretëtirë” (1 Korintasve 10:2-5). U pagëzuan, hëngrën dhe pinë prej Krishtit – e megjithatë humbën? Nuk mund t’i shpëtojmë faktit se shpëtimi i Perëndisë u parashikua në mënyrë të hirshme për çdo izraelit. Tërë Izraelit i bëhet thirrja: “Izraelit, të zgjedhurit tim” (Isaia 45:4) – megjithatë pjesa më e madhe e tyre humbi përjetësisht.

Kalvinisti ka vetëm dy zgjedhje. Ai duhet ose të pranojë mundësinë që besimtarët e vërtetë rrëzohen nga besimi, ose të pranojë se shpëtimi u ofrohet të gjithëve dhe kjo bëhet e mundshme vetëm për ata që besojnë. Në asnjë prej këtyre simboleve të Dhiatës së Vjetër nuk kemi asnjë grimë të një grupi të përzgjedhur midis izraelitëve që ishin zgjedhur për shpëtim, rilindur në mënyrë sovrane dhe më pas t’u jepej besimi për të besuar. Nuk është për t’u çuditur që apologjetët kalvinistë u japin një vend të gjerë këtyre simboleve të Krishtit në Dhiatën e Vjetër.

E shtuna simbolizonte “një pushim [të përjetshëm të] së shtunës për popullin e Perëndisë” (Hebrenjve 4:9), gjendur vetëm në Krishtin. Asnjë izraelit nuk ishte përjashtuar nga ndonjë prej Dhjetë Urdhërimeve, të cilat përfshinin: “Mbaje mend ditën e shtunë për ta shenjtëruar” (Eksodi 20:8), “Secili të qëndrojë në vendin e tij” (16:29). As refuzimi i Krishtit dhe shpëtimi në Të nuk e ulin efektin e sovranitetit të Perëndisë apo flijimit të Tij për të gjithë në Kryq, sikurse edhe refuzimi i përbotshëm i njerëzimit për të zbatuar Dhjetë Urdhërimet.

Gjarpri dhe Krishti

Asnjë simbol i Kryqit në jetën e Izraelit në Dhiatën e Vjetër nuk është më domethënës se ndodhia e “gjarpërinjve flakërues” që kafshuan njerëzit si gjykim për mëkatin e tyre dhe parashikimin që bëri Perëndia për të shëruar të gjithë ata që do të besonin dhe shikonin: “Pastaj Zoti i tha Moisiut: ‘Bëj një gjarpër flakërues dhe vëre mbi një shtizë [bronzi]; kështu çdo njeri që do të kafshohet prej tij dhe do ta shikojë, ka për të jetuar’. Moisiu bëri atëherë një gjarpër prej bronzi dhe e vuri mbi një shtizë, dhe ndodhte që, kur një gjarpër kafshonte dikë, në rast se ky shikonte gjarprin prej bronzi, ai vazhdonte të jetonte” (Numrat 21:8, 9).

Gjarpërinjtë ishin një simbol i kafshimit vdekjeprurës të mëkatit në tërë racën njerëzore pa përjashtim. Ashtu si shërimi ishte për “çdo njeri” të kafshuar nga një gjarpër flakërues, ne mund të dalim në përfundimin e vetëm se shërimi është për çdo njeri të kafshuar nga “gjarpri” i mëkatit. Dhe meqë askush nuk është përjashtuar nga mëkati, po kështu askush nuk është lënë pa rrugëzgjidhjen që Perëndia ka parashikuar në Krishtin.

Vetë Krishti e tregoi këtë ndodhi si figurë të ngritjes së Tij lart në Kryq. Ngritja e ngjashmërisë së bronztë të gjarprit paratha një prej aspekteve më të mahnitshme të Kryqit – dhe më i vështiri për t’u kuptuar. Krishti do të bëhej ajo gjë që kishte “kafshuar” racën njerëzore: “Sepse ai bëri të jetë mëkat për ne ai që nuk njihte mëkat, që ne të bëhemi drejtësia e Perëndisë në të” (2 Korintasve 5:21).

Kalvinistët shmangin këtë këto shembuj që tregojnë drejt e të Krishti, sepse ato ishin në mënyrë të qartë për tërë Izraelin, duke treguar se flijimi i Krishtit është për të gjithë botën. Ashtu siç është e sigurt se çdo parashikim ishte për çdo izraelit, po me kaq siguri dimë se shumë, për të mos thënë pjesa më e madhe e izraelitëve, humbën përjetësisht – pavarësisht nga parashikimi i Perëndisë për ta në shumë mënyra.

Nëse dikush kërkon shumë në librat e kalvinistëve, zor se do të gjejë ndonjë referim të këtyre pjesëve. Uajti i shmang në librin e tij Liria e poçarit. Dhe në debatin tim me të në format libri Debatimi i kalvinizmit: Pesë pika, dy pikëpamje, ai refuzon t’u përgjigjet të gjitha këtyre simboleve që tregova nga Dhiata e Vjetër – madje guxon të pohojë se ato janë “të parëndësishme”. Dhe kjo përfshin edhe gjarprin prej bronzi! [61].

Gjoni tha për Jezusin: “Në atë ishte jeta, dhe jeta ishte drita e njerëzve…. Ai (fjala) ishte drita e vërtetë, që ndriçon çdo njeri që vjen në botë” (Gjoni 1:4, 9). Përsëri, fjalët “çdo njeri” na thonë qartë se të parilindurve mund t’u jepet drita e ungjillit. “Unë jam drita e botës” – tha Jezusi – “kush më ndjek nuk do të ecë në errësirë, por do të ketë dritën e jetës” (Gjoni 8:12). Uajti nuk ka se çfarë të komentojë për këto vargje në librin e tij, as në pjesë të tjera të ngjashme si Gjoni 16:8, ku Jezusi tha se kur Fryma e Shenjtë të vijë, Ai do të “bindë botën për mëkat, për drejtësi dhe për gjykim”. Shumë vargje të tjerë mund të citohen për të njëjtin qëllim, të cilat kalvinistët i shmangin.