A. E kaluara e Izraelit (kapitulli 9)
Në kapitujt 9-11 ne dëgjojmë përgjigjen e Palit dhënë kundërshtuesit Jude i cili pyet: Ungjilli, duke u premtuar shpëtim Johebrenjve ashtu si dhe Judenjve, a do të thotë që Perëndia ka shkelur premtimet e Tij bërë popullit të Tij tokësor, Judenjve? Përgjigjja e Palit mbulon të shkuarën e Izraelit (kapitulli 9), të tashmen (kapitulli 10) dhe të ardhmen e tij (kapitulli 11)
Kjo pjesë përmban një theksim të fuqishëm mbi sovranitetin hyjnor dhe përgjegjësinë njerëzore. Romakëve 9 është një nga pjesët kyçe të zgjedhjes sovrane të Perëndisë. Kapitulli tjetër nxjerr të vërtetën balancuese – përgjegjësinë e njeriut – me theks të barabartë.
MBI SOVRANITETIN HYJNOR DHE PËRGJEGJËSINË NJERËZORE
Kur ne themi që Perëndia është sovran ne nënkuptojmë që Ai ka në ngarkim universin dhe Ai mund të bëjë çfarë të dojë. Ai s’do të bëjë kurrë diçka të gabuar, të padrejtë. Prandaj, të thuash që Perëndia është sovran është thjesht të lejosh Perëndinë të jetë Perëndi. Ne s’duhet të kemi frikë nga kjo e vërtetë apo të shfajësohemi për të. Është një e vërtetë e lavdishme dhe duhet të na bëjë ne ta adhurojmë.
Në sovranitetin e Tij, Perëndia ka zgjedhur individë të caktuar për t’i përkitur Atij. Por e njëjta Bibël që mëson për zgjedhjen sovrane të Perëndisë gjithashtu mëson mbi përgjegjësinë njerëzore. Ndërsa është e vërtetë që Perëndia zgjedh njerëz për shpëtim, është gjithashtu e vërtetë që ata duhet të zgjedhin të jenë të shpëtuar nga një akt i saktë i vullnetit. Ana hyjnore e shpëtimit është e parë në fjalët: “Të gjithë ata që Ati më jep Mua do të vijnë tek Unë.” Ana njerëzore është gjetur në fjalët që vijojnë: “dhe ata që vijnë tek Unë, Unë s’do t’i nxjerr jashtë kurrë!” (Gjoni 6:37). Ne gëzohemi si besimtarë që Perëndia na zgjodhi ne në Krishtin përpara krijimit të botës (Ef. 1:4). Por ne besojmë po me aq siguri që kushdo mund të marrë falas nga uji i jetës (Zbu. 22:17). D.L. Moody ilustroi të dy të vërtetat në këtë mënyrë: kur ne vijmë tek dera e shpëtimit ne shohim ftesën e shkruar lart, “kush dëshiron mund të vijë.” Kur ne kalojmë nëpër të, shohim pas dhe lexojmë fjalët, “të zgjedhur sipas paranjohjes së Perëndisë,” vendosur mbi derë. Kështu e vërteta e përgjegjësisë së njeriut ndesh njerëzit kur ata vijnë në derën e shpëtimit. E vërteta e zgjedhjes sovrane është një e vërtetë familjare për ata që kanë hyrë tashmë.
Si mund të zgjedhë Perëndia individë për të qenë të Tijët e në të njëjtën kohë të bëjë një ofertë të vërtetë për shpëtim të gjithë njerëzve kudo që janë? Si mund t’i pajtojmë këto dy të vërteta? Fakti është që ne nuk mundemi. Në mendjen njerëzore ato janë në konflikt. Por Bibla mëson të dyja doktrinat dhe kështu ne duhet t’i besojmë ato e të jemi të kënaqur që konflikti ndodhet në mendjen tonë dhe jo në atë të Perëndisë. Këto të vërteta binjake janë si dy vija paralele që takohen vetëm në infinit.
Disa janë munduar të pajtojnë zgjedhjen sovrane dhe përgjegjësinë e njeriut duke thënë që Perëndia e dinte më parë kush do ta besonte Shpëtimtarin dhe që këta janë ata që Ai zgjodhi të jenë të shpëtuar. Ata e bazojnë këtë në Romakeve 8:29 (“ata që i ka njohur që më parë edhe i ka paracaktuar”) dhe 1 Pjetrit 1:2, “të zgjedhurve sipas paranjohjes së Perëndisë.” Por kjo nuk vë re faktin që paranjohja e Perëndisë është vendimtare. Nuk është vetëm që Ai di që më parë atë që do ta besojë Shpëtimtarin, por që Ai paracakton këtë rezultat duke tërhequr individë të caktuar tek Ai.
Megjithëse Perëndia zgjedh disa njerëz të jenë të shpëtuar Ai asnjëherë nuk zgjedh ndonjë për ta mallkuar. Me fjalë të tjera, edhe pse Bibla mëson zgjedhjen, ajo asnjëherë nuk mëson dënim hyjnor. Por dikush mund të kundërshtojë, “Nëse Perëndia zgjedh disa për bekim, atëherë rrjedh që Ai zgjedh të tjerët për shkatërrim.” Por kjo nuk është e vërtetë! Gjithë raca njerëzore ishte e mallkuar për shkatërrim për shkak të mëkatit të tij dhe jo nga ndonjë dekret arbitrar i Perëndisë. N.q.s. Perëndia lejoi secilin të shkojë në ferr – dhe Ai drejtësisht mund ta ketë bërë këtë – njerëzit marrin pikërisht atë që meritojnë. Pyetja është, “A ka Perëndia sovran një të drejtë për t’u përkulur e për të zgjedhur një dorë njerëzish me fat të ndryshëm nga të tjerët për të qenë një nuse për Birin e Tij?” Përgjigjja është, sigurisht që po. Kështu shkurt me një fjalë: Nëse njerëzit janë të humbur, është për shkak të mëkatit dhe rebelimit të tyre; n.q.s. njerëzit janë të shpëtuar, është për shkak të sovranitetit dhe hirit zgjedhës të Perëndisë.
Për njeriun e shpëtuar, subjekti i zgjedhjes sovrane të Perëndisë është shkaku i një çudie të pafund. Besimtari sheh përreth dhe vështron njerëz me karakter më të mirë, personalitete më të mira dhe dispozita më të mira se të vetvetes dhe pyet, “Përse më zgjodhi mua Perëndia?”
Vallë përse e dëgjova zërin e Tij unë?
Dhe hyra ku ka një dhomë,
kur mijëra bëjnë një zgjedhje të gabuar,
dhe më mirë të vdesin sesa të vijnë?
- Isaac Watts.
E vërteta e zgjedhjes nuk duhet të përdoret nga të pashpëtuarit për të shfajësuar mosbesimin e tyre. Ata nuk duhet të thonë, “N.q.s. nuk jam i zgjedhur, s’kam ç’të bëj.” Mënyra e vetme që mund ta dinë që janë të zgjedhur është duke u penduar nga mëkatet e tyre duke pranuar Zotin Jezu Krisht si Shpëtimtar (1 Thes. 1:4-7).
Por po kështu nuk duhet përdorur e vërteta e zgjedhjes nga të krishterët për të shfajësuar një mungesë të zellit Ungjillizues. Ne duhet të themi, “N.q.s. janë të zgjedhur, ata do të shpëtohen në një mënyrë.” Vetëm Perëndia di kush janë të zgjedhurit. Ne jemi urdhëruar për të shpallur Ungjillin në gjithë botën, pasi oferta e Perëndisë për shpëtim është një ftesë e çiltër për gjithë njerëzit. Njerëzit e kundërshtojnë Ungjillin për shkak të ngurtësimit të zemrave të tyre dhe jo ngaqë ftesa universale e Perëndisë është e pasinqertë.
Ka dy rreziqe që duhen shmangur në lidhje me këtë subjekt. E para është mbrojtje e vetëm njërës anë të së vërtetës – p.sh., të besosh në zgjedhjen sovrane të Perëndisë dhe të mohosh që njeriu ka një zgjedhje të përgjegjshme në lidhje me shpëtimin e tij. Rreziku tjetër është të mbitheksosh një të vërtetë më shumë se tjetrën. Afrimi i Shkrimit është të besosh në sovranitetin e zgjedhjes së Perëndisë dhe të besosh me të njëjtën forcë në përgjegjësinë njerëzore. Vetëm në këtë mënyrë një person mund të mbajë këto doktrina në balancën e duhur Biblike.
Tani le t’u kthehemi Romakëve 9 dhe të ndjekim apostullin e dashur siç ai shpalos këtë subjekt.
9:1 Duke insistuar që shpëtimi është për Johebrenjtë ashtu si dhe për Judenjtë, Pali u tha se ishte një tradhtar përsa i përkiste Izraelit. Kështu ai mbron përkushtimin e tij të thellë për popullin Jude duke përdorur një betim solemn. Ai flet të vërtetën. Ai nuk gënjen. Ndërgjegjja e tij, në bashkësi me Frymën e Shenjtë, provon të vërtetën e asaj që ai thotë.
9:2 Kur ai mendon fillimisht për thirrjen e lavdishme të Izraelit, dhe tani për hedhjen poshtë të tij nga Perëndia sepse kundërshtoi Mesian, zemra e tij është e mbushur me një trishtim të madh dhe një dhembje të vazhdueshme.
9:3 Madje ai do të donte të ishte vetë i mallkuar, i ndarë nga Krishti n.q.s. nëpërmjet dhënies së shpëtimit të tij [diçka që është e pamundur por tregon dashurinë e tij të madhe për ata], vëllezërit e tij Judenj do mund të shpëtoheshin. Në këtë shpallje të fuqishme vetmohimi ne ndjejmë forcën më të lartë të dashurisë njerëzore që detyron një njeri të japë veten e vet për miqtë e tij (Gjo. 15:13). Dhe ne ndjejmë zjarrin e madh që përjeton një Jude i kthyer në besim për kthimin në besim të farefisit të tij. Na kujton ne lutjen e Moisiut për popullin e tij: “Megjithatë tani, të lutemi falua mëkatet e tyre; përndryshe më fshi nga libri yt që ke shkruar!” (Eksodi 32:32).
9:4 Kur Pali qau për popullin e tij, privilegjet e tyre kalojnë në revistë. Ata janë Izraelitë, anëtarë të popullit të zgjedhur të Perëndisë.
Perëndia e ka birësuar atë komb të jetë biri i Tij (Eksodi 4:22) dhe e nxori popullin e Tij nga Egjipti. (Osea 11:1) Ai ishte një baba për Izraelin (LiP. 14:1), dhe Efraimi ishte i parëlinduri i Tij (Jer. 31:9). (Efraimi është përdorur këtu si një emër tjetër për kombin e Izraelit).
Reja e lavdisë simbolizon prezencën e Perëndisë në mes tyre, duke i drejtuar dhe i mbrojtur.
Ishte me Izraelin dhe jo me johebrenjtë, që Perëndia bëri besëlidhjet. Ishte me Izraelin që Ai bëri besëlidhjen e Palestinës, duke u premtuar atyre tokën nga lumi i Egjiptit deri në Eufrat (Zanafilla 15:18). Dhe është me Izraelin që Ai do të ratifikojë besëlidhjen e re, duke premtuar “vazhdimësi të përjetshme, kthim në të ardhmen, dhe bekimin e një Izraeli të penduar” (Jer. 31:31-40). {{35}}
Ishte Izraeli të cilit iu dha ligji. Ata edhe vetëm ata do të ishin marrësit e tij.
Ritualet e përpunuara dhe shërbimi ndaj Perëndisë në lidhje me tabernakullin dhe tempullin iu dhanë Izraelit ashtu si edhe priftërimi.
Përveç besëlidhjeve të përmendura më lart, Perëndia bën premtime të panumërta Izraelit, për mbrojtje, paqe, dhe përparim.
9:5 Me të drejtë populli Jude i quan të tijët patriarkët Abrahamin, Isakun e Jakobin dhe dymbëdhjetë bijtë e Jakobit. Këta ishin stërgjyshërit e kombit. Dhe ata kishin privilegjin më të madh – Mesia është një Izraelit, përsa i përket prejardhjes së Tij njerëzore, megjithëse Ai është Sovrani i universit, Perëndia i bekuar përjetë. Këtu ne kemi një shpallje pozitive të hyjnisë dhe humanitetit [njerëzimit] të Shpëtimtarit. (Disa versione të Biblës e dobësojnë forcën e këtij vargu. P.sh., RSV…” dhe i racës së tyre, sipas mishit, është Krishti. Perëndia që është mbi të gjithë qoftë i bekuar përjetë. Amen.”). {{36}}
9:6 Apostulli tani i bëri ballë një problemi serioz teologjik. Meqenëse Perëndia i bëri premtim Izraelit si popullit të Tij të zgjedhur tokësor, si mund të përputhet kjo me kundër shembullin e tanishëm të Izraelit dhe me Johebrenjtë që sillen tani në vendin e bekimit? Pali ngul këmbë që kjo nuk tregon ndonjë shkelje premtimi nga ana e Perëndisë. Ai vazhdon të tregojë që Perëndia ka pasur gjithmonë një proces sovran zgjedhjeje të bazuar mbi premtimin dhe jo vetëm në vijën e breznisë. Vetëm sepse një person është i lindur në kombin e Izraelit s’do të thotë që ai është një trashëgimtar i premtimit. Brenda kombit të Izraelit, Perëndia ka një mbetje besimtarësh të vërtetë.
9:7 Jo të gjithë pasardhësit e Abrahamit numërohen si fëmijë të tij. Ismaeli, p.sh., ishte nga fara e Abrahamit. Por vija e premtimit erdhi nëpërmjet Isakut, jo Ismaelit. Premtimi i Perëndisë ishte: “Nga Isaku do të dalin pasardhës që do të mbajnë emrin tend”(Zanafilla 21:12). Siç veçuam në shënimet në 4:12, Zoti Jezus bëri të njëjtën ndarje interesante kur po fliste me Judenjtë mosbesues në Gjoni 8:33-39. Ata i thanë Atij: “Ne jemi pasardhësit e Abrahamit…” (v 33). Jezusi e pranoi këtë duke thënë: “E di që jeni pasardhësit e Abrahamit” (v17). Por kur ata thanë, “Abrahami është ati ynë,” Zoti u përgjigj, “Nëse do të ishit bij të Abrahamit, ju do të bënit veprat e Abrahamit” (v39). Me fjalë të tjera ata ishin pasardhësit e Abrahamit, por s’kishin besimin e Abrahamit, e prandaj ata nuk ishin fëmijët e tij frymërorë.
9:8 Nuk është pasardhja fizike ajo që ka vlerë. Izraeli i vërtetë konsiston në ata Judenj që ishin zgjedhur nga Perëndia dhe të cilëve Ai u bëri disa premtime të veçanta, duke i caktuar ata si bij të Tij. Ne e shohim këtë princip të zgjedhjes sovrane në rastet e Isakut dhe Jakobit.
9:9 Perëndia iu shfaq Abrahamit duke i premtuar që Ai do të kthehej në kohën e caktuar dhe Sara do të kishte një bir. Ky bir, sigurisht, ishte Isaku. Në të vërtetë ai ishte një bir premtimi dhe një fëmijë e një lindjeje të mbinatyrshme.
9:10 Një rast tjetër i zgjedhjes sovrane gjendet në rastin e Jakobit, Isaku dhe Rebeka ishin prindërit. Por Rebeka ishte duke mbartur dy fëmijë, jo një.
9:11 Një shpallje ishte bërë përpara se fëmijët të kishin lindur. Prandaj kjo shpallje s’mund të kishte të bënte asgjë me veprat e meritës së asnjë fëmije. Ishte plotësisht një çështje e zgjedhjes së Perëndisë bazuar në vullnetin e Tij dhe jo në karakterin apo arritjen e subjekteve. Propozimi i Perëndisë për të zgjedhur do të thotë vendimi i Tij për të shpërndarë dashamirësinë e Tij sipas vullnetit të Tij dhe kënaqësisë së mirë.
Ky varg, rastësisht, hedh poshtë idenë që zgjedhja e Jakobit nga Perëndia ishte bazuar në paranjohjen e Tij për çfarë Jakobi do të bënte. Veçanërisht thotë që nuk ishte bërë në bazë të veprave!
9:12 Vendimi i Perëndisë ishte që më i madhi do t’i shërbejë më të voglit. Esau do të kishte një vend shërbëtori tek Jakobi. Ky i fundit ishte zgjedhur për privilegj dhe lavdi tokësore. Esau ishte i parëlinduri i binjakëve dhe sipas zakonit do të kishte nderet dhe privilegjet që lidheshin me atë pozicion. Por zgjedhja e Perëndisë e kaloi atë dhe ndaloi mbi Jakobin.
9:13 Për të përforcuar më shumë sovranitetin që Perëndia ka në zgjedhje, Pali citon Mal. 1:2-3, “Unë e kam dashur Jakobin dhe e kam urryer Esaun.” Këtu Perëndia është duke folur për dy kombe, Izraelin dhe Edomin, koka të të cilëve ishin Jakobi dhe Esau. Perëndia e caktoi Izraelin si kombin të cilit Ai i premtoi Mesian dhe mbretërinë Mesianike. Edomi nuk mori premtim të tillë. Në vend të kësaj, malet dhe trashëgimia e tij u lanë për çakejtë e shkretëtirës (shih Mal. 1:3; Jer. 49:17-18; Ezek. 35:7-9).
Megjithëse është e vërtetë që citimi nga Malakia 1:2-3 përshkruan qëndrimin e Perëndisë ndaj kombeve më tepër sesa me individët, ai është përdorur për të mbështetur të drejtën e Tij sovrane për të zgjedhur gjithashtu individët.
Fjalët Jakobin e kam dashur, por Esaun e kam urryer duhet të kuptohen në dritën e dekretit sovran të Perëndisë i cili shpalli, “Më i madhi do t’i shërbejë më të voglit.” Preferenca për Jakobin është interpretuar si një akt dashurie, ndërsa Esau është parë si i urryer në qoftë se bëjmë krahasim. Nuk është që Perëndia urren Esaun me një armiqësi të egër dhe hakmarrëse, por vetëm që Ai e deshi Esaun më pak sesa Jakobin, siç shihet nga zgjedhja e Tij sovrane për Jakobin.
Kjo pjesë i referohet bekimeve tokësore dhe jo jetës së përjetshme. Urrejtja e Perëndisë për Edomin s’do të thotë që Edomitasit s’mund të shpëtohen, dhe që dashuria e Tij për Izraelin s’do të thotë që Judenjtë s’kanë nevojë të shpëtohen. (Vini re gjithashtu që Esau mori disa bekime tokësore, siç ai vetë dëshmoi tek Zanafilla 33:9).
9:14 Apostulli me të drejtë parashikoi që mësimet e tij mbi zgjedhjen sovrane do të nxisnin të gjitha llojet e kundërshtimeve. Njerëzit ende e akuzojnë Perëndinë për padrejtësi. Ata thonë që nëse Ai zgjedh disa, atëherë kjo do të thotë që Ai mallkon pjesën tjetër. Ata grinden në atë që, nëse Perëndia ka vendosur gjithçka që më parë atëherë asnjeri s’mund të bëjë asgjë dhe Perëndia është i padrejtë për dënimin e njerëzve.
Pali dënon me zjarr çdo mundësi të padrejtësisë në anë të Perëndisë. Por në vend që të zvogelojë sovranitetin e Perëndisë me qëllim që ta bënte atë më të përshtatshme për këta kundërshtues, ai vazhdon të ritheksojë këtë gjë me më rigorozitet dhe pa shfajësim.
9:15 Ai fillimisht citon Fjalën e Perëndisë dhënë Moisiut, “Do të fal atë që do të fal dhe do të mëshiroj atë që do të mëshiroj” (Eks. 33:19). Kush mund të thotë që më i larti, Zoti i qiellit dhe i tokës, nuk ka të drejtë të tregojë mëshirë dhe dhembshuri.
Të gjithë njerëzit janë të dënuar nga vetë mëkati dhe mosbesimi i tyre. Po të ishte për njerëzit, ata do të zhdukeshin që të gjithë. Plus zgjatjes së ftesës së çiltër të Ungjillit për gjithë njerëzit, Perëndia zgjedh disa nga këta njerëz të dënuar të jenë objekte të veçanta të hirit të Tij. Por kjo s’do të thotë që Ai arbitrarisht zgjedh të tjerët të jenë të dënuar. Ata tashmë janë të dënuar sepse janë mëkatarë gjatë gjithë jetës dhe kanë hedhur poshtë Ungjillin. Ata që janë të zgjedhur falënderojnë Perëndinë për hirin e Tij. Ata që janë të humbur s’kanë asnjë për të fajësuar përveç vetes së tyre.
9:16 Atëherë, përfundimi është që fati përfundimtar i njeriut apo kombeve nuk qëndron në fuqinë e vullnetit të tyre, apo në fuqinë e përpjekjeve të tyre, por për më tepër në mëshirën e Perëndisë.
Kur Pali thotë që nuk varet nga ai që do, ai s’do të thotë që vullneti i një personi nuk përfshihet në shpëtimin e tij. Ftesa e Ungjillit, mjaft qartë i është drejtuar vullnetit të një personi, siç tregohet në Zbulesa 22:17, “Ai që do le të marrë si dhuratë ujin e jetës.” Jezusi i ekspozoi Judenjtë jobesimtarë si njerëz që nuk donin të vinin tek Ai (Gjo. 5:40). Kur Pali thotë, as prej atij që vrapon, nuk e mohon që ne duhet të përpiqemi për të hyrë në derën e ngushtë (Llu. 13:24). Një masë e caktuar serioziteti dhe vullneti janë të domosdoshme. Por vullneti i njeriut dhe vrapimi i njeriut nuk janë faktorët kryesorë dhe vendimtarë: shpëtimi është i Zotit. Morgan thotë:
As dëshira nga ana jonë, as vrapimi ynë s’mund të sigurojë për ne shpëtimin që na duhet ose të na lejojë të hyjmë në bekimet që ai siguron… Sa për ne, ne s’kemi dëshirë për shpëtim dhe nuk bëjmë asnjë përpjekje për të. Çdo gjë e shpëtimit njerëzor fillon në Perëndinë. {{37}}
9:17 Sovraniteti i Perëndisë nuk shihet vetëm në tregimin e mëshirës ndaj disave, por në forcimin e të tjerëve. Faraoni është përmendur si një shembull.
Këtu nuk ka ndonjë sugjerim që monarku Egjiptian ishte dënuar qysh në kohën e lindjes së tij. Ajo që ndodhi ishte kjo: pas rinisë së tij ai dha prova se ishte i egër, mizor dhe mjaft kryeneç. Pavarësisht nga paralajmërimet më solemne ai vazhdoi të forconte zemrën e tij. Perëndia mund ta kishte shkatërruar atë në një moment, por Ai nuk e bëri. Në vend të kësaj Perëndia e ruajti atë të gjallë me qëllim që të shfaqte fuqinë e Tij në të, dhe që nëpërmjet tij emri i Perëndisë mund të njihej në mbarë botën.
9:18 Faraoni vazhdimisht forconte zemrën e tij, dhe pas çdo kohe Perëndia si shtesë e forconte zemrën e Faraonit si një gjykim mbi të. I njëjti diell që shkrin akullin ngrin argjilën. I njëjti diell që zbardhon rrobat, nxin lëkurën. I njëjti Perëndi që tregon mëshirën tek zemërthyerit gjithashtu forcon zemrën e atij që nuk pendohet. Hiri i hedhur poshtë është hiri i mohuar.
Perëndia ka të drejtën t’i tregojë mëshirë kujtdo që Ai dëshiron dhe të forcojë zemrën e kujtdo. Por ngaqë Ai është Perëndia, Ai kurrë nuk vepron padrejtësisht.
9:19 Insistimi i Palit mbi të drejtën e Perëndisë për të bërë atë që Ai dëshiron ngre kundërshtimin që, n.q.s. është kështu, Ai s’duhet të ankohet për asnjë, përderisa asnjë s’ka arritur t’i rezistojë vullnetit të Tij. Për kundërshtuesin, njeriu është një gur shahu i pashpresë në fushën hyjnore. Asgjë që ai mund të bëjë apo thotë s’mund të ndryshojë fatin e tij.
9:20 Fillimisht apostulli qorton pafytyrësinë e çdo krijese që guxon të gjejë gabime në Krijuesin e tij. Njeriu i kufizuar, i ngarkuar me mëkate, padituri dhe dobësi, nuk është në pozitë të flasë me Perëndinë apo të marrë në pyetje diturinë apo drejtësinë e rrugëve të Tij.
9:21 Më pas Pali përdor ilustrimin e poçarit dhe argjilës për të justifikuar sovranitetin e Perëndisë. Mjeshtri një ditë hyn në dyqanin e tij dhe sheh një grumbull argjile pa formë në dysheme. Ai ngre një grusht copash, e vendos në rrotën e tij dhe bën një enë të bukur. A ka të drejtë ai ta bëjë këtë?
Poçari, sigurisht, është Perëndia. Argjila është njerëzimi mëkatar dhe i humbur. N.q.s. poçari do të kishte lënë atë, mëkatari do dërgohej në ferr. Ai [Perëndia] do të ishte absolutisht i drejtë edhe nëse do ta kishte lënë atë vetë. Por në vend të kësaj, sovraniteti i Tij zgjedh një grusht mëkatarësh, i shpëton ata me anë të hirit të Tij dhe i përshtat ata në imazhin e Birit të Tij. A ka Ai të drejtë ta bëjë një gjë të tillë? Kujtoni, Ai nuk po i mallkon të tjerët arbitrarisht për në ferr. Ata janë të dënuar nga vullneti i plotë dhe mosbesues i tyre.
Perëndia ka fuqinë absolute dhe autoritetin të bëjë një enë për nderim me një pjesë të argjilës, dhe një tjetër për çnderim me tjetrën. Në një situatë ku secili është i pavlerë, Ai mund t’i japë bekimet e Tij ku Ai zgjedh dhe të mos i japë sa herë që Ai dëshiron. “Aty ku asnjë nuk meriton,” shkruan Barnes, “më e shumta që mund të kërkohet është që Ai s’mund të trajtojë asnjë me padrejtësi.” {{38}}
9:22 Pali paraqet Perëndinë, Poçarin e madh, si të jetë duke përballuar një konflikt interesash, i tillë vetëm në dukje. Në një anë, Ai dëshiron të tregojë zemërimin e Tij dhe të shpalosë fuqinë e Tij në dënimin e mëkatit. Por në anën tjetër, Ai dëshiron të merret me durim me enët e zemërimit që janë bërë për prishje. Është kontrasti midis rreptësisë së drejtë të Perëndisë në vendin e parë dhe zemërgjerësisë së mëshirueshme të Tij në të dytin. Dhe argumenti është, “N.q.s. Perëndia do të justifikohet duke dënuar të ligun menjëherë, por në vend të kësaj, tregon durim të madh me të, kush mund të gjejë faj tek Ai?”
Vini re me kujdes frazën enët e zemërimit që janë bërë për prishje. Enët e zemërimit janë ato që mëkatet e të cilave i bëjnë subjekte të zemërimit të Perëndisë. Ato janë bërë për prishje nga vetë mëkati, mosbindja dhe rebelimi i tyre dhe jo nga ndonjë dekret arbitrar i Perëndisë.
9:23 Kush mund të kundërshtojë n.q.s. Perëndia dëshiron t’u bëjë të njohur pasuritë e lavdisë së Tij njerëzve të cilëve Ai dëshiron t’u tregojë mëshirë – njerëzve që Ai ka zgjedhur e përgatitur për lavdi të përjetshme? Komenti i C. R. Erdmans na ndihmon mjaft:
Sovraniteti i Perëndisë nuk ushtrohet kurrë në dënimin e njerëzve që duhet të shpëtohen, por për më tepër rezulton në shpëtimin e njerëzve që duhet të humbin. {{39}}
Perëndia nuk përgatit enë zemërimi për prishje, por Ai përgatit enë mëshire për lavdi.
9:24 Pali identifikon enët e mëshirës si ato tonat që jemi të krishterë, të cilët Perëndia i thirri nga botët e Judenjve dhe të Johebrenjve. Kjo vë themelin për më tepër për atë që vjen më pas – vënia mënjanë [jashtë vendit të privilegjuar] e të gjithëve përveç një mbetjeje të kombit të Izraelit dhe thirrjen e Johebrenjve në vendin e privilegjuar.
9:25 Apostulli citon dy vargje nga Osea për të treguar që thirrja e Johebrenjve s’duhet të vijë si një surprizë për Judenjtë. Citimi i parë është Osea 2:23: “Unë do ta quaj popullin tim atë që s’ka qenë populli im dhe të dashur atë të mosdashurin.” Aktualisht këto fjalë në Osea i referohen Izraelit dhe jo Johebrenjve. Ata mezi presin kohën kur Izraeli do të restaurohet si Populli i Perëndisë dhe si i dashuri i Tij. Por kur Pali i citon ato këtu në Romakët ai i përdor ato për thirrjen e Johebrenjve. Çfarë të drejtë ka Pali të bëjë një ndryshim të tillë radikal? Përgjigjja është që Fryma e Shenjtë që i frymëzoi fjalët në vendin e parë ka të drejtë t’i ri-interpretojë apo t’i rizbatojë ato më vonë.
9:26 Vargu i dytë është nga Osea 1:10, “Dhe do të ndodhë që atje ku u është thënë atyre «Ju nuk jeni populli im» atje do të quheni bij të Perëndisë së gjallë.” Edhe njëherë, në Dh.V. ky varg nuk flet për Johebrenjtë, por përshkruan restaurimin e ardhshëm të Izraelit. E përsëri Pali e përdor atë për pohimin e Johebrenjve nga ana e Perëndisë si bij të Tij. Ky është një ilustrim tjetër i faktit që kur Fryma e Shenjtë citon vargjet nga Dh.V. në Dh.R., Ai me të drejtë mund t’i përdorë ato si Ai dëshiron.
9:27 Hedhja poshtë e të gjithëve përveçse një mbetjeje të Izraelit është diskutuar në 9:27-29. Isaia parashikoi që vetëm një minoritet i familjeve të Izraelit do të shpëtohet, madje edhe sikur kombi të rritej në një numër të madh (Isaia 10:22).
9:28 Kur Isaia tha, “Ai do ta realizojë vendimin e Tij me drejtësi sepse Zoti do ta realizojë dhe do ta përshpejtojë vendimin e Tij mbi tokë” (Isaia 10:23), ai po i referohej pushtimit të Palestinës nga Babilonia dhe dëbimin e mëpasshëm të Izraelit. Vendimi është vendimi i Perëndisë për gjykim. Duke cituar këto vargje Pali thotë që çfarë i ka ndodhur Izraelit në të kaluarën mund dhe duhet të ndodhë përsëri në ditën e tij.
9:29 Dhe ashtu siç tha Isaia (në një pjesë më të hershme të profecisë së tij): N.q.s. Perëndia i ushtrive të qiellit nuk do të kishte lënë disa të mbijetuar, Izraeli do të fshihej ashtu si Sodoma dhe Gomora (Isaia 1:9).
9:30 Pali pyet, çfarë është përfundimi i gjithë kësaj përsa i përket epokës së Kishës? Përfundimi i parë është që Johebrenjtë të cilët në mënyrë karakteristike nuk kërkuan drejtësinë, por për më tepër ligësinë, gjetën drejtësi nëpërmjet besimit në Zotin Jezu Krisht. Jo gjithë Johebrenjtë, sigurisht, por vetëm ata që besuan në Krishtin u shfajësuan.
9:31 Izraeli, nga ana tjetër, që kërkoi shfajësim në bazë të zbatimit të ligjit, asnjëherë nuk gjeti një ligj me anë të të cilit mund të përfitonte drejtësi.
9:32 Arsyeja është e qartë. Ata refuzuan të besojnë që shfajësimi është me anë të besimit në Krishtin, por vazhduan me kryeneçësinë e tyre duke u përpjekur të përmbushnin drejtësinë e tyre me anë të meritës personale. Ata u penguan mbi gurin e pengesës, Zotin Jezu Krisht.
9:33 Kjo është saktësisht ajo që Zoti paratha nëpërmjet Isaias. Ardhja e Mesias në Jeruzalem do të ketë një ndikim të dyfishtë. Për disa njerëz Ai do të provojë se është një gur pengese dhe një shkëmb skandali (Isaia 8:14). Të tjerët do të besojnë në Të dhe nuk do gjejnë arsye turpi, skandali apo zhgënjimi (Isaia 28:16).
B. E tashmja e Izraelit (kapitulli 10)
10:1 Mësimet e Palit ishin më të pakëndshmet për Judenjtë. Ata e konsideronin atë një tradhtar dhe një armik të Izraelit. Por këtu ai i siguron vëllezërit e tij të krishterë të cilëve ai po u shkruante, që gjëja që gëzon më shumë zemrën e tij dhe gjëja për të cilën ai i lutet Perëndisë për Izraelin është që ata të shpëtohen.
10:2 Larg nga dënimi i tyre si të paperëndishëm dhe jofetarë, apostulli jep dëshminë e tij që ata kanë zell për Perëndinë. Kjo dukej nga kujdesi i tyre në kryerjen e riteve dhe ceremonive të Judaizmit dhe nga intoleranca e tyre ndaj çdo doktrine tjetër që binte në kundërshtim. Por zelli i tyre nuk mjafton; ai duhet të kombinohet me të vërtetën; ndryshe ai mund të bëjë më tepër dëm sesa të mirë.
10:3 Kjo është ku ata gabuan. Ata nuk njihnin drejtësinë e Perëndisë në faktin që Perëndia vendos drejtësinë në principin e besimit dhe jo të veprave. Ata u përpoqën të prodhonin një drejtësi të tyren duke zbatuar ligjin. Ata u përpoqën të fitonin pëlqimin e Perëndisë me anë të përpjekjeve të tyre, karakterit të tyre, veprave të tyre të mira. Vazhdimisht ata refuzuan t’i përuleshin planit të Perëndisë që llogarit të drejtë ata mëkatarë të paperëndishëm që besojnë në Birin e Tij.
10:4 Nëse do të kishin besuar në Krishtin do të shihnin që Ai është përfundimi i ligjit për drejtësi. Qëllimi i ligjit është të zbulojë mëkatin, për të bindur dhe dënuar shkelësit. Ai s’mund të japë kurrë drejtësi. Dënimi për shkeljen e ligjit është vdekja. Me vdekjen e Tij, Krishti pagoi gjobën e ligjit të cilin e theu njeriu. Kur një mëkatar pranon Zotin Jezu Krisht si shpëtimtarin e tij, ligji s’ka ç’t’i thotë atij. Nëpërmjet vdekjes së zëvendësit të tij, ai ka vdekur për ligjin. Ai ka mbaruar me ligjin dhe përpjekjen e kotë për të arritur drejtësi nëpërmjet tij.
10:5 Në gjuhën e Dh.V. ne mund të shohim diferencën midis fjalëve të ligjit dhe fjalëve të besimit. Në Levitiku 18:5, p.sh., Moisiu shkruan që njeriu që arrin drejtësinë që kërkon ligji do të rrojë duke bërë këtë. Theksimi është në arritjet e tij me punën e tij.
Sigurisht që kjo thënie paraqet një shembull ideal që asnjë njeri mëkatar s’mund ta arrijë. Gjithë ajo që thotë është që nëse një njeri mund të zbatojë ligjin në mënyrë të përsosur dhe të vazhdueshme, ai s’do të dënohet me vdekje. Por ligji iu dha njerëzve që ishin mëkatarë dhe që ishin tashmë të dënuar me vdekje. Madje nëse ata do të mund të zbatonin ligjin në mënyrë të përsosur që prej asaj dite e më pas, ata ende do të ishin të humbur sepse Perëndia kërkon pagën për ato mëkate që kanë kaluar. Çdo shpresë që njeriu mund të ketë për të fituar drejtësi me anë të ligjit është destinuar në rrënim qysh prej fillimit.
10:6 Me qëllim që të tregojë që gjuha e besimit është plotësisht e ndryshme nga ajo e ligjit, Pali fillimisht citon nga LiP 30:12-13 që thotë:
Nuk është në qiell që ti të thuash:
“Kush do të ngjitet në qiell që të na e sjellë dhe ta dëgjojmë, me qëllim që ta zbatojmë në praktikë?”
dhe nuk është matanë detit që ti të thuash:
“Kush do të kalojë për ne matanë detit që të na e sjellë dhe ta dëgjojmë, në mënyrë që ta zbatojmë në praktikë.”
Gjëja interesante është që në vendin që ato zënë në Ligjin e Përtërirë, këto vargje nuk i referohen aspak besimit dhe Ungjillit. Ato flasin për ligjin dhe veçanërisht për urdhërin, “Kthehuni nga Zoti me gjithë zemër, me gjithë shpirtin tuaj” (LiP. 30:10b). Perëndia thotë që ligji nuk është i fshehur, i largët apo i paarritshëm. Një njeriu nuk i duhet të shkojë lart në qiell apo të përshkruajë detin për të gjetur atë. Ai është shumë afër dhe pret që t’i bindet.
Por apostulli Pal i merr këto fjalë dhe i ripërdor në Ungjill. Ai thotë që gjuha e besimit nuk i kërkon një njeriu të ngjitet në qiell për të zbritur Krishtin poshtë. Por kjo gjë që do të jetë krejtësisht e pamundur. Por edhe kjo është krejtësisht e panevojshme, sepse Krishti tashmë ka ardhur në tokë në Mishërimin e Tij.
10:7 Kur apostulli Pal citon Ligjin e Përtërirë 30:13, ai e ndryshon atë nga “Kush do të kalojë matanë detit” në “Kush do të zbresë në humnerë.” Çështja është që Ungjilli nuk i kërkon njeriut të zbresë në varr për të sjellë lart Krishtin prej së vdekurish. Kjo do të ishte e pamundur, por edhe e panevojshme, sepse Krishti është ringjallur prej së vdekurish. Vini re që në 10:6,7 ne kemi të dy doktrinat që kanë të bëjnë me Krishtin të cilat ishin më të vështirat për t’u pranuar nga një Jude – Mishërimi dhe Ringjallja e Tij. E përsëri ai duhet t’i pranojë këto nëse do të shpëtohet. Ne do t’i shohim përsëri këto dy doktrina në 10:9,10.
10:8 N.q.s. Ungjilli nuk i thotë njeriut të bëjë atë që është e pamundur për njeriun, ose të bëjë atë që është bërë nga Zoti; atëherë çfarë thotë ai?
Përsëri Pali merr një varg nga LiP 30 për të thënë që Ungjilli është afër, i kuptueshëm, i arritshëm dhe i thjeshtë për t’u përfituar; ai mund të shprehet në bisedime të njohura për ne (në gojën tënde); dhe mund të kuptohet pa vështirësi në mendje (në zemrën tënde) (LiP. 30:14). Është lajmi i mirë i shpëtimit me anë të besimit të cilin shpallën Pali dhe apostujt e tjerë.
10:9 Këtu jepet shkurt me një fjalë: fillimisht ju duhet të pranoni të vërtetën e Mishërimit, që Bebja e grazhdit të Betlehemit është Zoti i jetës dhe lavdisë, që është Jezusi i Dh.R. është Zoti (Jehovah) i Dh.V..
Së dyti duhet të pranoni të vërtetën e Ringjalljes së Tij; me gjithçka që ajo përfshin. Perëndia e ngjalli Atë prej së vdekurish si provë që Krishti ka përfunduar veprën e duhur për shpëtimin tonë dhe që Perëndia është i kënaqur me atë vepër. Të besosh këtë në zemër do të thotë të besosh me mendje, emocione dhe forcën e vullnetit.
Kështu ti rrëfen me gojën tënde Zotin Jezus dhe beson në zemrën tënde që Perëndia e ngjalli Atë prej së vdekurish. Është një përvetësim personal i Personit dhe veprës së Zotit Jezu Krisht. Ky është besimi që shpëton.
Shpesh ngrihet pyetja: “A mund të shpëtohet një person duke pranuar Jezusin si Shpëtimtar por pa e pohuar Atë si Zot?” Bibla nuk inkurajon asnjë që beson me rezerva në mendjen e tij: “Do të pranoj Jezusin si Shpëtimtar, por nuk dua ta kurorëzoj Atë Zot të gjithçkaje.” Nga ana tjetër, ata që e bëjnë nderimin e Jezusit si Zot një kusht për shpëtim ndeshen me problemin, “Deri në çfarë shkallë duhet pohuar Ai si Zot?” Pak të krishterë shpallin se janë dorëzuar në këtë mënyrë Atij absolutisht dhe plotësisht. Kur ne paraqesim Ungjillin, ne duhet të pohojmë që besimi është kushti i vetëm për shfajësim. Por ne duhet t’u kujtojmë mëkatarëve dhe shenjtorëve vazhdimisht që Jezu Krishti është Zot (Jehovah-Perëndi) dhe duhet pohuar si i tillë.
10:10 Për të shpjeguar më tej Pali shkruan që me zemër njeriu beson në drejtësi. Nuk është thjesht një miratim intelekti, por një pranim i vërtetë me gjithë qenien e brendshme. Kur një person bën këtë, ai shfajësohet në atë moment.
Më pas me gojë bëhet rrëfim për shpëtim; që do të thotë, besimtari rrëfen publikisht shpëtimin që ka marrë. Rrëfimi nuk është një kusht për shpëtim, por është shprehja e jashtme e paevitueshme e asaj që ka ndodhur. “Nëse besoni në Jezu Krisht, flisni për Të.” Kur një person me të vërtetë beson diçka, ai dëshiron ta ndajë atë me të tjerët. Kështu kur një person ka lindur me të vërtetë, ai nuk e mban si një sekret shpëtimin e tij. Ai rrëfen Krishtin.
Shkrimet supozojnë që kur një person është i shpëtuar ai do të bëjë një rrëfim publik të këtij shpëtimi: të dyja shkojnë bashkë. Kështu Kelly thotë: “Nëse nuk ka rrëfim me gojë të Krishtit Zot, ne s’mund të flasim për shpëtim; siç tha Zoti ynë; ai që beson dhe pagëzohet do të shpëtojë” {{40}}. Dhe Denney komenton:
“Një zemër që beson në drejtësi dhe një gojë që bën rrëfim për shpëtimin, në të vërtetë nuk janë dy gjëra, por dy anë të së njëjtës gjë.” {{41}}
Ngrihet pyetja, përse rrëfimi vjen i pari në vargun 10:9 e më pas besimi, ndërsa në vargun 10:10 besimi vjen i pari e më pas rrëfimi? Përgjigjja nuk është vështirë të gjendet. Në vargu 9 theksi bie mbi Mishërimin dhe Ringjalljen dhe këto doktrina janë përmendur në renditjen e tyre kohore. Mishërimi vjen i pari – Jezusi është Zot. E më pas Ringjallja – Perëndia e ringjalli Atë prej së vdekurish. Në vargun 10 theksi është mbi renditjen e ngjarjeve në shpëtimin e një mëkatari. Së pari ai beson e më pas bën një rrëfim publik të shpëtimit të tij.
10:11 Apostulli tani citon Isaia 28:16 për të theksuar që kushdo që beson në Të, nuk do të turpërohet. Mendimi për një rrëfim publik për Krishtin mund të ringjallë frikën e turpit, por e kundërta është e vërtetë. Rrëfimi ynë për Të në tokë, çon në rrëfimin e Tij për ne në qiell. E jona është një shpresë që s’do të zhgënjehet kurrë.
Fjala kushdo formon një lidhje me çfarë do të vijë në vazhdim – Shpëtimi i lavdishëm është për të gjithë, si për Judenjtë ashtu edhe për Johebrenjtë.
10:12 Në Romakeve 3:23 ne mësuam që nuk ka ndryshim midis Judenjve dhe Johebrenjve përsa i përket nevojës për t’u shpëtuar, sepse të gjithë janë mëkatarë. Tani ne mësojmë që s’ka dallim përsa i përket mundësisë së shpëtimit. Zoti nuk është një Perëndi i kufizuar vetëm për disa, por është Zot i të gjithëve. Ai është i pasur në hir dhe në mëshirë ndaj gjithë atyre që e thërrasin.
10:13 Joeli 2:32 është cituar për të provuar universalitetin e Ungjillit. Rrallë mund të dëshirohet një shprehje më e thjeshtë për rrugën e shpëtimit sesa ajo që gjendet në këto fjalë, “kushdo që do ta thërrasë emrin e Zotit do të shpëtohet.” Emri Zotit nënkupton Zotin vetë.
10:14 Por një Ungjill i tillë presupozon një shpallje universale. Çfarë vlere ka shpëtimi i ofruar Judenjve dhe Johebrenjve nëse ata nuk kanë dëgjuar kurrë për të?
Këtu kemi rrahjen e zemrës së misionarëve të krishterë! Në një seri të tre “si”-ve “si do ta thërrasin… besojnë…. dëgjojnë pa një predikues,” apostulli i kthehet hapave që çojnë në shpëtimin e Judenjve dhe Johebrenjve. Ndoshta do të jetë më e qartë nëse ndryshojmë renditjen si më poshtë:
Perëndia dërgon shërbëtorët e Tij.
Ata predikojnë lajmin e mirë të shpëtimit.
Mëkatarët dëgjojnë ofertën e jetës në Krishtin bërë nga Perëndia.
Disa nga ata që dëgjojnë, e besojnë mesazhin.
Ata që besojnë thërrasin Zotin.
Ata që e thërrasin Atë janë të shpëtuar.
Hodge tregon që ky është një argument i themeluar mbi principin që n.q.s. Perëndia dëshiron fundin, Ai gjithashtu dëshiron mënyrat për ta arritur atë fund {{42}}. Kjo siç kemi thënë, është baza e lëvizjes misionare krishtere. Pali është këtu duke u justifikuar predikimin e tij të Ungjillit Johebrenjve, një gjë të cilën mosbesuesit Judenj e konsideruan të pafalshme.
10:15 Perëndia është Ai që dërgon. Ne jemi të dërguarit. Çfarë të bëjmë ne për këtë? A kemi ne këmbët e bukura që Isaia ia atribuoi atij që solli lajmet e gjërave të mira (Isaia 52:7)? Isaia shkroi për këmbët e bukura të Atij – Mesias. Këtu në Romakët 10:15 “e Atij ” bëhet “e atyre.” Ai erdhi me këmbë të bukura 2000 vjet më parë. Tani është privilegji dhe përgjegjësia jonë të shkojmë me këmbë të bukura në një botë të humbur dhe të vdekur.
10:16 Por pikëllimi i përhershëm i Palit është që jo të gjithë njerëzit e Izraelit iu bindën Ungjillit. Isaia profetizoi aq shumë kur ai pyeti, “O Perëndi kush i besoi predikimit tonë!” (Isaia 53:1). Pyetja pret përgjigjen “jo shumë.” Kur lajmi i ardhjes së parë të Mesias u paralajmërua jo shumë u përgjigjën.
10:17 Në këtë citim nga Isaia, Pali vë në dukje që besimi për të cilin flet profeti buron nga lajmi që dëgjohet dhe që lajmi vjen nga fjala për Mesian. Kështu ai nxjerr përfundimin që besimi vjen nga dëgjimi, dhe dëgjimi nga Fjala e Perëndisë. Besimi vjen tek njerëzit kur ata dëgjojnë predikimin tonë në lidhje me Zotin Jezu Krisht, i cili sigurisht që bazohet në Fjalën e shkruar të Perëndisë.
Por vetëm e dëgjuara me veshë nuk mjafton. Një person duhet të dëgjojë me një zemër e mendje të hapur, duke dëshiruar t’i tregohet e vërteta e Perëndisë. Nëse ai bën këtë, ai do të gjejë që fjala ka domethënien e së vërtetës dhe që e vërteta është vetautentike. Atëherë ai do të besojë. Duhet të jetë e qartë që dëgjimi i përmendur në këtë varg nuk përfshin vetëm veshët. Kështu “të dëgjosh” do të thotë ta pranosh fjalën me atë çfarë ajo nënkupton.
10:18 Atëherë cili ka qenë problemi? A nuk e dëgjuan si Judenjtë dhe Johebrenjtë Ungjillin që predikohej? Po. Pali merr fjalët nga Psalmi 19:4 për të treguar që ata kanë dëgjuar. Ai thotë: “Madje zëri i tyre mori mbarë dheun dhe fjalët e tyre shkuan deri në skajet më të largëta të tokës.”
Por çudia është që këto fjalë nga Psalmi 19 nuk flasin për Ungjillin. Për më tepër, ato përshkruajnë dëshminë universale të diellit, hënës dhe yjeve për lavdinë e Perëndisë. Por siç thamë, Pali i merr ato dhe thotë, në të vërtetë, që ato janë e njëjta e vërtetë e shpalljes mbarë botërore të Ungjillit në kohën e tij. Me anë të frymëzimit të Frymës së Shenjtë, apostulli shpesh merr një paragraf nga Dh.V. dhe e përdor në një mënyrë krejtësisht të ndryshme. E njëjta Frymë që dha në fillim fjalët; me siguri që ka të drejtën për t’i përdorur ato në mënyrën tjetër më vonë.
10:19 Thirrja e Johebrenjve dhe hedhja poshtë e Ungjillit nga pjesa më e madhe e Judenjve nuk duhet të çudiste kombin e Izraelit. Vetë shkrimet e tyre parathanë saktësisht atë që do të ndodhte. P.sh., Perëndia paralajmëroi që Ai do t’i shtinte Izraelit xhelozi me një “jo-komb” (Johebrenjtë) dhe të zemëronte Izraelin me anë të një kombi të marrë dhe idhujtar. (LiP. 32:21)
10:20 Me një gjuhë të guximshme, Isaia shpall Zotin si të gjetur nga Johebrenjtë, që në të vërtetë nuk po e kërkonin Atë dhe të shfaqur atyre që nuk iu drejtuan Atij (Isaia 65:1). Me një përmbledhje, Johebrenjtë nuk e kërkuan Perëndinë. Ata ishin të kënaqur me fetë e tyre pagane. Por shumë prej tyre u përgjigjën [besuan] kur dëgjuan Ungjillin. Me një krahasim shohim se Johebrenjtë u përgjigjën [besuan] më shumë sesa Judenjtë.
10:21 Në të kundërt të pikturës së grumbullimit të Johebrenjve për tek Jehovah, Isaia portretizon Zotin duke qëndruar gjithë ditën me duart e hapura drejtuar kombit të Izraelit dhe duke u ndeshur me mosbindjen dhe refuzimin kryeneç.
C. E ardhmja e Izraelit. (Kapitulli 11)
11:1 Po e ardhmja e Izraelit? A është e vërtetë, si disa mendojnë, që Perëndia ka mbaruar punë plotësisht me Izraelin, që Kisha tani është Izraeli i Perëndisë dhe që gjithë premtimet e Izraelit tani i përkasin Kishës {{43}}? Romakëve 11 është një nga përgënjeshtrimet më të fuqishme të asaj pikëpamjeje në të gjithë Biblën.
Pyetja e Palit do të thotë, “A thua Perëndia e hodhi poshtë popullin e vet plotësisht? Pra a u braktis çdo izraelit?” Aspak! Çështja është që megjithëse Perëndia ka hedhur poshtë popullin e Tij siç është thënë në 11:15, kjo nuk do të thotë që Ai i ka hedhur poshtë të gjithë ata. Vetë Pali është një provë që hedhja poshtë nuk është e plotë. Mbi të gjitha ai ishte një izraelit, nga pasardhja e Abrahamit dhe nga fisi i Beniaminit. Letrat kredenciale të tij si një Jude ishin të patëmeta.
11:2 Kështu ne duhet të kuptojmë pjesën e parë të këtij vargu si të tillë, “Perëndia nuk e hodhi poshtë plotësisht popullin e vet, të cilin e njohu që përpara.” Situata ishte e ngjashme me atë që ekzistonte në kohën e Elias. Kombi u largua nga Perëndia për tek idhujt. Kushtet ishin aq të këqija sa Elia u lut kundër Izraelit në vend që të lutej pro tij!
11:3 Ai i kujtoi Zotit se si populli kishte mbytur zërin e profetëve në vdekje. Ata kishin prishur altaret e Perëndisë. Atij i dukej se zëri i tij ishte i vetmi zë besnik që kishte mbetur, dhe jeta e tij ishte në një rrezik të pashmangshëm.
11:4 Pra përfytyrimi s’ishte aq i errët dhe pa shpresë sa Elia druante. Perëndia i kujtoi profetit që Ai kishte lënë për veten e Tij 7000 burra që kishin refuzuar me kryeneçësi të ndiqnin kombin që adhuronte Baalin.
11:5 Ajo që ishte e vërtetë atëherë është e vërtetë tani: Perëndia nuk e lë kurrë veten e Tij pa një dëshmitar. Ai gjithmonë ka pasur një mbetje besnike të zgjedhur nga Ai vetë si objekte të veçanta të hirit të Tij.
11:6 Perëndia nuk e zgjodhi këtë mbetje në bazë të veprave të tyre, por me anë të hirit zgjedhës dhe sovran të Tij. Këto dy principe – hiri dhe veprat – janë të papajtueshme. Një dhuratë s’mund të fitohet. Ajo që është falas nuk mund të blihet. Ajo që është e pamerituar s’mund të meritohet. Për fat të mirë, zgjedhja e Perëndisë ishte bazuar në hir dhe jo në vepra; ndryshe asnjeri s’mund të zgjidhej kurrë.
11:7 Atëherë përfundimi është që Izraeli dështoi të përfitonte drejtësi sepse ata e kërkuan atë nëpërmjet përpjekjeve të tyre në vend që ta kërkonin nëpërmjet veprës së përfunduar të Krishtit. Mbetja e zgjedhur nga Perëndia, arriti të përfitojë drejtësi nëpërmjet besimit në Zotin Jezus. Kombi vuajti atë që mund të quhet verbëri e gjykuar. Refuzimi për të pranuar Mesian rezultoi në një kapacitet në rënie për ta pranuar Atë.
11:8 Kjo është saktësisht çfarë Dh.V. parashikoi se do të ndodhte (Isaia 29:10; LiP. 29:4). Perëndia i braktisi ata në një gjendje hutimi në të cilën ata u bënë të pandjeshëm ndaj të vërtetave frymërore. Sepse ata refuzuan ta shihnin Zotin Jezus si Mesia dhe Shpëtimtar, tani ata e humbën fuqinë për ta parë Atë. Sepse ata nuk dëgjuan zërin e thirrjes së Perëndisë, tani ata ishin duke u goditur nga shurdhëria frymërore. Ky gjykim i tmerrshëm vazhdon deri në ditën e sotme.
11:9 Davidi gjithashtu parashikoi gjykimin e Perëndisë për Izraelin. Në Psalmin 69:22-23 ai përshkroi Shpëtimtarin e hedhur poshtë, duke i thirrur Perëndisë ta kthente tryezën e tyre në një lak dhe kurth. Tryeza këtu nënkupton shumën totale të privilegjeve dhe bekimeve që rrodhën nëpërmjet Krishtit. Ajo që duhet të ishte një bekim ishte kthyer në një mallkim.
11:10 Në pasazhin e Psalmeve, Shpëtimtari i vuajtur gjithashtu i thirri Perëndisë t’i linte sytë e tyre të errësoheshin dhe trupat e tyre të përthyeshin si të ishin në një moshë të thyer (ose kryqet e tyre të ishin vazhdimisht të dobëta).
11:11 Pali tani ngre një pyetje tjetër, “Mos u penguan që të rrëzohen?” Këtu ne duhet të futim fjalën përfundimisht ose përgjithmonë. A u penguan ata në atë mënyrë që të binin e të mos ngriheshin më? Apostulli e mohon një sugjerim të tillë. Qëllimi i Perëndisë është për restaurim. Qëllimi i Tij është që si rezultat i rënies së tyre, shpëtimi të mund t’u vijë Johebrenjve, e kështu të provokojë Izraelin në xhelozi. Kjo xhelozi është përcaktuar në fakt për ta kthyer Izraelin tek Perëndia.
Pali nuk e mohon rënien e Izraelit. Në fakt, ai e pohon atë në këtë varg – me anë të rrëzimit të tyre, … u erdhi shpëtimi Johebrenjve – dhe në vargun tjetër – “Nëse rrëzimi i tyre është fitim për botën.” Por ai kundërshton fuqishëm idenë që Perëndia ka hedhur poshtë Izraelin përgjithmonë.
11:12 Si një rezultat i hedhjes poshtë të Ungjillit nga Izraeli kombi u la mënjanë dhe Ungjilli shkoi tek Johebrenjtë. Sipas kësaj rënia e Judenjve ka qenë fitim për botën dhe humbja e Izraelit ka qenë fitim për Johebrenjtë.
Por n.q.s. kjo është e vërtetë, sa më tepër do të rezultojë restaurimi i Izraelit në bekime të pasura për gjithë botën! Kur Izraeli kthehet tek Zoti në fund të Mjerimit të madh, ai do të bëhet kanal bekimesh për gjithë kombet.
11:13 Apostulli këtu u drejtohet Johebrenjve (11:13-24). Disa mendojnë që ai është duke u folur të krishterëve Johebrenj në Romë, por pjesa kërkon të tjerë dëgjues, d.m.th. kombet Johebre. Kjo pjesë kuptohet nëse e shohim që Pali flet për Izraelin dhe Johebrenjtë me pikëpamjen kombëtare [d.m.th. ai ka në mend kombin jo një individ]. Ai nuk po flet për Kishën e Perëndisë; ndryshe ne do të ndesheshim me mundësinë e të qenurit të këputur të Kishës (11:22) dhe kjo është diçka jashtë Shkrimeve.
Përderisa Pali ishte një apostull i Johebrenjve, ishte krejtësisht e natyrshme për të t’u fliste atyre mjaft hapur. Duke bërë këtë ai ishte vetëm duke përmbushur shërbesën e tij.
11:14 Ai kërkoi me çdo mënyrë t’i provokonte në xhelozi ata që ishin bashkatdhetarë të tij, kështu që ai të përdorej për të shpëtuar disa prej tyre. Ai e dinte dhe ne e dimë që ai vetë s’mund të shpëtonte asnjë. Por Perëndia i shpëtimit e identifikon vetveten kaq pranë me shërbëtorët e Tij saqë Ai i lejon ata të flasin për diçka [p.sh. Pali ka shpëtuar njerëzit] që vetëm Ai mund të bëjë [vetëm Perëndia mund të shpëtojë njerëzit] sikurse ata e kanë bërë.
11:15 Ky varg përsërit argumentin e 11:12 në një gjuhë tjetër. Kur Izraeli u la mënjanë si populli i zgjedhur tokësor i Perëndisë, Johebrenjtë u sollën në një pozicion të privilegjuar me Perëndinë dhe kështu në një kuptim figurativ ata u pajtuan. Kur Izraeli restaurohet gjatë mbretërisë njëmijëvjeçare të Krishtit, do të duket si një ripërtëritje botërore ose ringjallje.
Kjo mund të ilustrohet në eksperiencën e Jonas që ishte një figurë e kombit të Izraelit. Kur Jona u nxor nga anija gjatë stuhisë, anija e mbushur me Johebrenj u çlirua apo u shpëtua. Por kur Jona mori veten dhe predikoi në Ninive u shpëtua një qytet plot me Johebrenj. Kështu hedhja poshtë e përkohshme e Izraelit nga Perëndia ka rezultuar në shkuarjen e Ungjillit tek Johebrenjtë. Por kur Izraeli të jetë restauruar, turma të mëdha Johebrenjsh do të futen në mbretërinë e Perëndisë.
11:16 Tani Pali përdor dy metafora. E para ka të bëjë me prodhimin e parë të brumit [“pemën e parë” në përkthimin shqip 1991-94] dhe të terën [që mund të bëhet nga prodhimi i parë], dhe e dyta me rrënjët dhe degët. Prodhimi i parë dhe e tera flasin për brumin, jo për frut. Në Numrat 15:19-21 ne lexojmë që një pjesë brumi i shenjtërohej Zotit si një ofertë e djegur. Argumenti është që n.q.s. pjesa e brumit lihet mënjanë për Zotin kështu është i shenjtë gjithë brumi [e tera] që mund të bëhet nga ai.
Përsa i përket zbatimit, pema e parë [prodhimi i parë] është Abrahami. Ai ishte i shenjtë në kuptimin që ai ishte lënë mënjanë nga Perëndia. N.q.s. kjo ishte e vërtetë për të, është e vërtetë edhe për pasardhësit e tij të zgjedhur [e tera]. Ata janë të veçuar për një pozicion të privilegjuar përpara Perëndisë.
Metafora e dytë është rrënja dhe degët. N.q.s. rrënja është vënë mënjanë, kështu janë edhe degët. Abrahami është rrënja në kuptimin që ai ishte i pari që u vu mënjanë nga Perëndia për të formuar një shoqëri të re, të ndarë nga kombet. N.q.s. Abrahami u vu mënjanë, kështu janë ata që janë pasardhja e tij në vijën e zgjedhur.
11:17 Apostulli vazhdon metaforën e rrënjës dhe degëve.
Degët që u këputën paraqesin pjesën që nuk beson të 12 fiseve të Izraelit. Për shkak të hedhjes poshtë të Mesias, ata u hoqën nga vendi i tyre i privilegjit si populli i zgjedhur i Perëndisë. Por vetëm disa nga degët u hoqën. Një mbetje e kombit, duke përfshirë edhe vetë Palin, kishte pranuar Zotin.
Ullastra i referohet Johebrenjve, të parë si një popull. Ata u shartuan me pemën e ullirit.
Me të Johebrenjtë morën pjesë në rrënjë dhe në majmërinë e pemës së ullirit. Johebrenjtë marrin pjesë në pozicionin e favorit që në fillim i ishte dhënë Izraelit dhe që ende mbahet nga mbetja besimtare e Izraelit.
Në këtë ilustrim është e rëndësishme të shohim që trungu kryesor i pemës së ullirit nuk është Izraeli, por linja e privilegjit të Perëndisë, që shtrihet në shekuj. N.q.s. trungu do të ishte Izraeli atëherë ju do të kishit pikturën e çuditshme të Izraelit të shkëputur nga Izraeli e më pas të transplantuar përsëri në Izrael.
Është gjithashtu e rëndësishme të kujtojmë që dega e ullastrës nuk është Kisha, por Johebrenjtë të marrë së bashku. Ndryshe do të ndesheshim me mundësinë e shkëputjes së besimtarëve të vërtetë nga favori i Perëndisë. Pali tashmë e ka shpjeguar që kjo është e pamundur (Rom. 8:38,39).
Kur ne themi që trungu i pemës është linja e privilegjit ndër shekuj, çfarë duam të nënkuptojmë me “linja e privilegjit?” Perëndia vendosi të vërë mënjanë njerëz të caktuar për të zënë një vend të veçantë afër Tij. Ata veçohen nga pjesa tjetër e botës dhe kanë privilegje të veçanta. Ata gëzojnë atë që ne sot e quajmë “statusin e kombit të privilegjuar.” Në epoka të ndryshme të historisë, Ai ka pasur një qark të veçantë të brendshëm.
Kombi i Izraelit ishte i pari në këtë linjë të privilegjit. Ata ishin populli i lashtë i zgjedhur tokësor i Perëndisë. Për shkak të kundërshtimit të tyre të Mesias, disa nga këto degë u këputën dhe kështu humbën pozicionin e tyre të “birit të dashur.” Johebrenjtë u shartuan në pemën e ullirit dhe u bënë pjesëtarë (me besimtarët Judenj) të rrënjës dhe majmërisë. Rrënja na çon tek Abrahami me të cilin filloi linja e privilegjit. Majmëria e një peme ulliri i referohet prodhueshmërisë, pra, degëve të pasura të ullirit dhe vajit të marrë prej tyre. Majmëria këtu i referohet të mirave që erdhën si rrjedhim i bashkimit me pemën e ullirit.
11:18 Por Johebrenjtë nuk duhet të marrin një qëndrim të të qenurit më të shenjtë sesa Judenjtë, apo të mburren për superioritet ndaj tyre. Çdo mburrje e tillë lë mënjanë faktin që nuk e krijuan ata linjën e privilegjit. Por është linja e privilegjit ajo që i vuri ata aty ku janë tani, në një vend të një favori të veçantë.
11:19 Pali parashikon që Johebreu imagjinar me të cilin ka biseduar do të thotë, “Degët Judenje u prenë kështu që unë dhe Johebrenjtë e tjerë të shartoheshin.”
11:20 Apostulli e pranon që thënia është pjesërisht e vërtetë. Degët Judenje u prenë dhe Johebrenjtë u shartuan aty. Por kjo ishte për shkak të mosbesimit të Izraelit jo ngaqë Johebrenjtë kishin ndonjë pretendim të veçantë në Perëndinë. Johebrenjtë u shartuan sepse, si një popull, ata qëndruan për shkak të besimit. Kjo shprehje, ti qëndron për shkak të besimit, duket se tregon që Pali është duke folur për besimtarë të vërtetë. Por kjo nuk është me domosdo kuptimi këtu. E vetmja mënyrë në të cilën Johebrenjtë qëndruan për shkak të besimit ishte që, ata treguan më shumë besim sesa Judenjtë. Kështu Jezusi i tha një centurioni Johebre, “As në Izrael nuk kam gjetur një besim aq të madh” (Llu. 7:9) dhe Pali më vonë u tha Judenjve në Romë, “Ta dini pra se ky shpëtim i Perëndisë iu dërgua Johebrenjve dhe ata do ta dëgjojnë atë.” (Veprat e Apostujve 28:28). Vini re, “ata do të dëgjojnë.” Si një popull ata sot e pranojnë Ungjillin më shumë se Izraeli. Të qëndrosh këtu është e kundërta e të biesh. Izraeli ka rënë nga vendi i tij i privilegjit. Johebrenjtë janë shartuar në atë vend.
Por ai që qëndron le të ketë kujdes se mos bjerë. Johebrenjtë nuk duhet të fryhen nga krenaria, por të kenë frikë.
11:21 Nëse Perëndia nuk hezitoi të presë degët natyrore nga linja e privilegjit, nuk ka pse të besohet që Ai do të kursejë degët e ullastrës nën të njëjtat kushte.
11:22 Kështu në tregimin e pemës së ullirit, ne shohim dy fasada të mëdha të kundërta të karakterit të Perëndisë – mirësinë dhe rreptësinë e Tij. Rreptësia e Tij është shfaqur me heqjen e Izraelit nga statusi i kombit të favorizuar. Mirësia e Tij është treguar në shkuarjen e Ungjillit tek Johebrenjtë (Veprat e Apostujve 13:46; 18:6). Por kjo mirësi nuk duhet marrë si garanci. Johebrenjtë gjithashtu mund të priten n.q.s. ata nuk e mbajnë atë hapje relative që Shpëtimtari gjeti gjatë shërbesës së Tij në tokë. (Mat. 8:10; Llu. 7:9).
Duhet mbajtur mend gjithashtu që Pali nuk është duke folur për Kishën apo për besimtarë individë. Ai është duke folur për Johebrenjtë. Asnjë s’mund të ndajë Trupin e Krishtit nga Kreu, dhe asnjë s’mund të ndajë një besimtar nga dashuria e Perëndisë, por popujt Johebre mund të hiqen nga pozicioni i tanishëm i tyre, i privilegjit të veçantë.
11:23 Dhe prerja e Izraelit s’ka pse të jetë përfundimtare. N.q.s. ata braktisin mosbesimin e tyre kombëtar, nuk ka arsye përse Perëndia të mos i vendosë ata përsëri në vendin e tyre fillestar të privilegjit. Nuk është e pamundur për Perëndinë për të bërë këtë.
11:24 Në fakt, do të jetë një proces shumë më pak i ashpër për Perëndinë të rivendosë Izraelin si popullin e Tij të privilegjuar, sesa ishte t’i vendoste Johebrenjtë në atë vend. Njerëzit e Izraelit ishin degët origjinale në pemën e favorit të Perëndisë dhe kështu ata janë quajtur degët natyrore. Degët Johebrenje erdhën nga një pemë e egër ulliri. Të shartosh një degë ulliri të egër me një pemë ulliri të butë është një shartim i panatyrshëm ose siç thotë Pali, është kundër natyrës. Të shartosh degë natyrale në pemën e tyre të butë është një proces tepër natyral.
11:25 Tani apostulli zbulon që restaurimi i ardhshëm i Izraelit nuk është vetëm një mundësi por është një fakt i sigurt. Ajo që Pali zbulon tani është një e fshehtë – një e vërtetë deri tani e panjohur, një e vërtetë që s’mund të njihet nga intelekti i pandihmë i njeriut, por një e vërtetë që tani është bërë e njohur. Pali e shpall atë kështu që besimtarët Johebrenj s’do të mbahen me të madh në veten e tyre, duke përbuzur Hebrenjtë. Kjo e fshehtë është si më poshtë:
Një ngurtësim i ka ndodhur një pjese të Izraelit. Ai nuk ka prekur gjithë kombin, por vetëm pjesën që nuk beson.
Ky ngurtësim është i përkohshëm. Do të vazhdojë vetëm deri sa të arrijë tërësia e Johebrenjve. Tërësia e Johebrenjve i referohet kohës kur njeriu i fundit [i thirruri] që do të besojë në Krishtin do t’i shtohet Kishës [kur ai beson], dhe kur Trupi i kompletuar i Krishtit do të rrëmbehet për në parajsë. Tërësia e Johebrenjve duhet të dallohet nga kohët e Johebrenjve (Llu. 21:24). Tërësia e Johebrenjve koinçidon me Rrëmbimin e Kishës. Faza “kohët e Johebrenjve” i referohet gjithë periudhës së dominimit Johebre mbi Judenjtë, duke filluar nga pushtimi i Babilonisë (2 Kron. 36:1-21) dhe duke mbaruar me kthimin e Krishtit në tokë për të mbretëruar.
11:26 Megjithëse verbëria juridike e Izraelit hiqet në kohën e Rrëmbimit të Kishës, kjo nuk do të thotë që gjithë Izraeli do të shpëtohet menjëherë. Judenjtë do të kthehen në besim gjatë Periudhës së Mjerimit të madh, por e gjithë mbetja e zgjedhur nuk do të shpëtohet derisa Krishti të kthehet në tokë si Mbret i mbretërve dhe Zot i zotërve.
Kur Pali thotë që mbarë Izraeli do të shpëtohet, ai do të thotë gjithë Izraeli që beson. Pjesa e kombit që nuk beson do të shkatërrohet në Ardhjen e Dytë të Krishtit (Zak. 13:8,9) kur Ai zbret në tokë në fundit të Mjerimit të madh. Vetëm ata që thonë “Bekuar Ai që vjen në emër të Zotit” do të ruhen për të hyrë në mbretëri.
Kjo është ajo të cilës iu referua Isaia kur ai foli për Shpenguesin [Krishtin] duke ardhur në Sion dhe duke larguar shkeljen nga Jakobi (Isaia 59:20). Vini re që nuk është ardhja e Krishtit në Betlehem, por ardhja e Tij në Sion – pra ardhja e Tij e dytë.
11:27 Është e njëjta kohë e dhënë tek Isaia 27:9 dhe Jeremia 31:33-34 kur Perëndia do të largojë mëkatet e tyre nën kushtet e Besëlidhjes së Re.
11:28 Kështu ne mund të përmbledhim gjendjen e tanishme të Izraelit duke thënë fillimisht që përsa i përket Ungjillit ata janë armiq për hirin tuaj: ata janë armiq në kuptimin e të qenurit larg, të lënë mënjanë nga favori i Perëndisë kështu që Ungjilli të mund të shkojë tek Johebrenjtë.
Por kjo është vetëm gjysma e pamjes. Përsa i përket zgjedhjes, janë të dashur për hir të etërve – pra, Abrahamit, Isakut, Jakobit.
11:29 Arsyeja që ata ende janë të dashur është që dhuntia e Perëndisë dhe thirrja nuk janë shfuqizuar kurrë. Perëndia nuk i kthen mbrapsht dhuntitë e Tij. Kur Ai bën një premtim të pakushtëzuar, Ai kurrë nuk e shkel atë. Ai i dha Izraelit privilegjet e veçanta të renditura në Rom. 9:4-5. Ai e thirri Izraelin të jetë populli i Tij tokësor (Isaia 48:12), i veçuar nga pjesa tjetër e kombeve. Asnjë s’mund të ndryshojë qëllimet e Tij.
11:30 Johebrenjtë ishin dikur një popull i pazbutur dhe i pabindur, por kur Izraeli hodhi poshtë Mesian dhe Ungjillin e shpëtimit, Perëndia në mëshirë iu kthye Johebrenjve.
11:31 Një sekuencë pothuajse e ngjashme ngjarjesh do të shfaqet në të ardhmen. Mosbindja e Izraelit do të ndiqet nga mëshira, kur ata të provokohen në xhelozi nëpërmjet mëshirës së treguar ndaj Johebrenjve. Disa mësojnë që kjo është nëpërmjet tregimit të mëshirës së Johebrenjve për Judenjtë që ata do të restaurohen, por ne e dimë që nuk është kështu. Restaurimi i Izraelit do të ndodhë nga ardhja e dytë e Zotit Jezus (shih 11:26-27).
11:32 Kur e lexojmë në fillim këtë varg, mund të na krijohet ideja që Perëndia dënoi arbitrarisht si Judenjtë ashtu edhe Johebrenjtë në mosbesim, dhe që s’kishte asgjë që ata mund të bënin. Por ky nuk është koncepti. Mosbesimi ishte vepra e tyre. Ajo çfarë ky varg thotë është: duke i gjetur si Judenjtë ashtu dhe Johebrenjtë të pabindur, Perëndia është paraqitur sikur i burgos të dy ata në atë gjendje, kështu që të mos kishte rrugëdalje për ta përveç kushteve të Tij.
Kjo mosbindje siguroi një fushë të lirë për Perëndinë të ketë mëshirë për të gjithë, si Judenjtë ashtu edhe Johebrenjtë. Këtu nuk ekziston mendimi i një shpëtimi universal. Perëndia ka treguar mëshirë për Johebrenjtë dhe do tregojë për Judenjtë gjithashtu. Por kjo nuk garanton shpëtimin e secilit. Këtu është mëshira e treguar përgjatë vijave kombëtare. George Williams thotë:
Perëndia duke provuar kombet, si Hebre ashtu dhe ato Johebre, i gjeti të dyja të dështuara. Ai i dërgoi ato në mosbesim kështu që, pa pasur meritë dhe duke humbur të gjithë të drejtat për favor hyjnor, Ai në pasuritë e pahulumtueshme të hirit të Tij mund të ketë mëshirë për të gjithë ata. {{44}}
11:33 Kjo doksologji [nga greqishtja “doxa” që do të thotë ‘lavdi” dhe “logos” që do të thotë “fjalë”] përfundimtare sheh mbi gjithë Letrën dhe çuditë hyjnore që kanë qenë të zbuluara. Pali ka shpalosur planin e mrekullueshëm të shpëtimit me anë të të cilit një Perëndi i drejtë mund të shpëtojë mëkatarët dhe përsëri të jetë i drejtë pas kësaj. Ai ka treguar se si vepra e Krishtit i solli më shumë lavdi Perëndisë dhe më shumë bekime njeriut sesa humbi Adami nëpërmjet mëkatit të tij. Ai ka shpjeguar se si hiri prodhon jetesë të shenjtë në një mënyrë që s’mund ta heqë kurrë ligji. Ai ka zbuluar zinxhirin e pathyeshëm të qëllimit të Perëndisë nga paranjohja në lavdërimin e pashangshëm. Ai ka shpallur doktrinën e zgjedhjes sovrane dhe doktrinën motër të saj, atë të përgjegjësive njerëzore. Dhe ai ka zbuluar drejtësinë dhe harmoninë e veprave të Perëndisë me Izraelin dhe kombet gjatë epokave të ndryshme. Tani asgjë s’mund të jetë më e përshtatshme sesa shpërthimi në një himn lavdërimi dhe adhurimi.
O thellësi pasurie, urtësie dhe diturie të Perëndisë!
Pasuritë e Perëndisë! Ai është i pasur në mëshirë, dashuri, hir, besnikëri, fuqi dhe mirësi.
Urtësia e Perëndisë! Urtësia e Tij është e pafundme, e pahulumtueshme, e pakrahasueshme dhe e pathyeshme.
Dituria e Perëndisë! “Perëndia është i gjithëdijshëm,” shkruan Arthur W. Pink, “Ai di gjithçka: gjithçka të mundshme, gjithçka aktuale; të gjitha ngjarjet, të gjitha krijesat, të së kaluarës, të së tashmes dhe të së ardhmes” {{45}}.
Vendimet e Tij janë të pahulumtueshme: ato janë kaq të thella për t’u kuptuar plotësisht nga mendjet e vdekshme. Udhët në të cilat Ai organizon krijimin, historinë, shpengimin dhe providencën janë përtej të të kuptuarit tonë të kufizuar.
11:34 Asnjë qenie e krijuar nuk mund të dijë mendjen e Zotit, përveç përmasës që Ai zgjedh për ta zbuluar atë. Dhe madje edhe atëherë ne shohim si në një pasqyrë, në errësirë. (1 e Korintasve 13:12) Asnjë nuk është kualifikuar për të këshilluar Perëndinë. Ai nuk ka nevojë për këshillën tonë dhe nuk do të përfitojë nga ajo në asnjë mënyrë (shih Isaia 40:13).
11:35 Asnjë nuk e ka detyruar Perëndinë (Jobi 41:11). Çfarë dhuratë e jona do ta vendoste ndonjëherë të Përjetshmin në një pozicion ku Ai ka për të ripaguar?
11:36 I Plotfuqishmi është i pavarur. Ai është burimi i çdo të mire. Ai është Agjenti aktiv në mbajtjen dhe kontrollin e universit dhe Ai është qëllimi për të cilin është krijuar gjithçka. Gjithçka është bërë për t’i sjellë lavdi Atij.
Le të jetë kështu pra! Lavdi Atij përjetë! Amen.
[[35]] (8:26) Një qytet i vjetër në bregun Mesdhetar në jugperëndim të Jeruzalemit, në rrugën nga Izraeli në Egjipt.[[35]] [[36]] (8:27-29) Kandace është ndoshta një titull, si Faraon, se sa një emër personal.[[36]] [[37]] (8:27-29) Shërbëtorët meshkuj të funksionareve femra ndonjëherë tredheshin. Eunukët merreshin nga shtetasit e klasit të parë në Judaizëm (LiP. 23:1). Ata ishin të kufizuar për statusin e “prozelitëve të derës.” Por këtu një eunuk bëhet një anëtar me të gjitha të drejtat i kishës së krishtere.[[37]] [[38]] (8-37) Si NU ashtu dhe teksti Majority (M) nuk e kanë këtë varg. Mendohet të jetë një formulë pagëzimi përdorur në Romë në fillim të shekullit të dytë. Ata që mësojnë përtëritjen [rilindjen] e pagëzimit me sa duket nuk duan ta humbin këtë varg.[[38]] [[39]] (8:38) Është pranuar që mënyra e hershme e pagëzimit ishte me zhytje, nga shumica e shkollarëve Katolikë Romakë, nga Calvin, dhe nga të tjerë që praktikojnë spërkatjen ose derdhjen e ujit. Megjithatë duhet përmendur që “në” dhe “jashtë” mund të përkthehet gjithashtu “për në” dhe “nga.”[[39]] [[40]] (8:40) Etiopia është i vetmi shtet në Afrikë me një traditë të vazhdueshme krishtere që nga kohët e shkuara e deri tani. Besnikëria e Filipit ishte ndoshta çelësi që hapi derën për Kishën aty.[[40]] [[41]] (9:1,2) Shiko gjithashtu 19:9, 23; 22:4; 24:14,22.[[41]] [[42]] Harnack, cituar nga Leighton Ford, The Christian Persuader, fq 46.[[42]] [[43]] Dean Inge, cituar nga E. Stanley Jones, Conversion, fq 219.[[43]] [[44]] Bryan Green, Ibid.[[44]] [[45]] Leighton Ford, cituar nga Jones, Conversion, fq 46.[[45]]