Në tempullin e lavdishëm të zbulesës një vend që Zoti, Perëndia ynë, ka zgjedhur për të vendosur emrin e Tij, edhe në lavdinë më të shndritshme nga tempulli i botës materiale, qëndron ky libër, si një nga apartamentet e tempullit në malin Sion, në fakt i vogël, por tejet i bukur, muret dhe tavani i të cilit më i pasur se cedri, më të pasura se fildishi i ndritshëm praruar me safirë dhe të mbushura me aroma të së vërtetës të zbritura nga qielli me anë të Frymës së Shenjtë dhe të vendosura këtu për ngushëllimin dhe gëzimin e atyre që duan të banojnë në shtëpinë e Perëndisë dhe në vendin ku banon lavdia e Tij.George Burrowes
I. Vendi unik në Kanun
Titulli “Kantiku i Kantikëve” është një shprehje frazeologjike hebraike që do të thotë Kantiku më i këndshëm. Midrashi judaik e quan atë “kantikun më të lavdërueshëm, më të shkëlqyer, më të çmuar midis kantikëve”. Kjo këngë, quajtur pra Kantikët, mbahet përgjithësisht si libri më i vështirë në Bibël për t’u kuptuar. Frenc Deliç (Franz Delitzsch) shkruan: “Kantiku është libri më i vështirë në Dhiatën e Vjetër” [1]. Nuk është e vështirë ta shijosh nëse çmoni poezinë, dashurinë dhe natyrën, por çfarë është dhe çfarë do të thotë?
Studiuesit janë të ndarë në dy grupe për sa i përket faktit nëse është një antologji e këngëve të dashurisë midis njerëzve pa lidhje gjaku, një dramë e shkurtër apo një “dialog lirik i bashkuar dramatik i dashurisë” [2]. Nën dritën e refreneve të përsëritura dhe rrjedhës së ngjarjes, shto dhe shkurtësinë e madhe të veprës për të qenë një “shfaqje” e vërtetë, emërtimi i fundit është zgjedhja më e mirë.
Por, përsëri, si mund ta interpretojmë librin? Këtu imagjinata e lexuesve përgjatë shekujve ka pasur një ditë beteje. Ndërsa disa judenj dhe të krishterë e kanë shmangur me krenari librin si “mishor”, disa nga shenjtorët e përkushtuar përgjatë historisë janë ngushëlluar nga faqet e tij.
II. Autorësia
Tradita judaike thotë se Salomoni e ka shkruar Kantikun e Kantikëve në rininë e tij, Fjalët e Urta në moshën e pjekurisë dhe Predikuesin pasi ishte mërzitur nga kjo botë. Kjo pikëpamje është shumë për t’u lavdëruar. Meqë autori ngre lart besnikërinë martesore, është menduar se Salomoni ua kushtoi librin grave të tij të para, para se të ndërfutej në poligami dhe konkubinizëm. Megjithatë, ky komentar paraqet një pikëpamje tjetër [shih “interpretimi i dytë” në Sfondi dhe Tema].
Shtatë vargje te Kantiku i Kantikëve i referohen Salomonit me emër (Kantiku i Kantikeve 1:1, 5; 3:7,9,11; 8:11,12). I pari mund t’i përshkruajë autorësinë atij (edhe pse mund të përkthehet gjithashtu “Kantiku i Kantikëve që është rreth Salomonit”). Aluzionet e natyrës përkojnë me interesat e Salomonit (1 i Mbreterve 4:33). Gjithashtu, referimet ndaj kuajve e qerreve mbretërore dhe çadrës së mbuluar mbështesin autorësinë e Salomonit. Referimet gjeografike hedhin idenë se vendet ishin të bashkuara në një mbretëri të vetme, gjë e cila ishte kryesisht e vërtetë gjatë mbretërimit të Salomonit.
Prandaj, ka arsye të pranojmë paraqitjen tradicionale të autorësisë dhe argumentet e kundërta nuk janë bindëse.
III. Data
Mbreti Salomon mund ta ketë shkruar këtë kantik të këndshëm ndër 1,500 kantikët e tij (1 i Mbreterve 4:32) gjatë mbretërimit të tij dyzetvjeçar (971-931 para K.). Tradita se ishte ende i ri dhe i kapitur nga gratë e shumta është logjike dhe tërheqëse.
IV. Sfondi dhe tema
Interpretimi i zakonshëm i krishterë dhënë këtij libri është se ai përfaqëson dashurinë e Krishtit për kishën e Tij. Ky interpretim ndiqet në titujt e kapitujve në shumë botime të Biblës. Sipas kësaj pikëpamjeje Salomoni është një simbol i Krishtit dhe shulamitja e kishës. Megjithatë, studenti i kujdesshëm i Shkrimit do të kuptojë se ky nuk mund të jetë interpretimi i parë i librit, meqë kisha ishte një sekret i fshehur në Perëndinë nga themelimi i botës dhe nuk u zbulua deri me apostujt dhe profetët e DhR (Rom. 16:25,26; Efesianeve 3:9). Pak të krishterë do të mohonin se në këtë kantik kemi një simbolizim të bukur të dashurisë së Krishtit për kishën, por ky është një zbatim dhe jo interpretim. Interpretimi i parë i librit duhet të lidhet me Jehovahun dhe kombin e Izraelit.
Një interpretim i dytë e shikon librin si një protestë kundër pabesisë martesore. Salomoni, me gratë e tij të shumta, kërkon t’i vijë rrotull një vajze shulamite. Por ajo ka një të dashur-bari të cilit i qëndron besnike. Ajo nuk u dorëzohet lajkave të Salomonit. Sa herë që ai e miklon, ajo fillon të flasë për të dashurin e saj. Në fund të librit ajo shihet e bashkuar me të dashur-bariun e saj dhe prehet në dashurinë e tij. Ata që e pranojnë këtë interpretim tregojnë se pjesa më e madhe e referimeve ndaj Salomonit kanë qytetin dhe pallatin si sfonde, ndërsa referimet për bariun e simbolizojnë atë përkatësisht në një sfond rural. Ky dallim i fortë midis qytetit dhe fshatit riforcon idenë se ka dy karakteristika mashkullore në dramë, jo vetëm një. Ky interpretim nuk është popullor, sepse e vë Salomonin në një dritë jo të favorshme [3]. Megjithatë, ishte e vërtetë se ai ishte një poligam, ndërsa urdhri i Perëndisë për popullin e Tij ishte monogamia. Sigurisht, edhe kombi i Izraelit kishte qenë i pabesë ndaj Jehovahut, duke shkuar pas të dashurve të tjerë. Në këtë kantik ata lexojnë bukurinë e dashurisë besnike.
Një interpretim i tretë e shikon vajzën shulamite si një simbol të mbetjes besimtare të kombit të Izraelit në kohën e ardhshme. Salomoni është një simbol i Zotit Jezus. Kantiku simbolizon përbashkësinë e dashur që do të shijohet nga mbetja e Izraelit kur do të drejtojnë sytë nga Ai, të cilin e kanë tejshpuar dhe kanë qarë për Të si të vajtonin për birin e vetëm. Fakti se Salomoni ishte një poligam nuk e pengon atë për të qenë një simbol i Zotit. Simboli nuk është i përsosur; i vërteti është i përsosur.
Një pikëpamje e katërt, shumë popullore sot, e shikon librin si një nxitje për dashurinë dhe pastërtinë e vërtetë brenda caqeve të martesës. Nën dritën e shfrytëzimeve botërore të seksit pa dashuri martesore, kjo është një zgjidhje frytdhënëse, duke u përshtatur më së miri me Zanafilla 1:27 dhe Zanafilla 2:20-24.
Sido që të jetë, pavarësisht se cilën pikëpamje mund të përdorim, Kantiku i Kantikëve është përdorur gjerësisht, dhe ne besojmë me të drejtë, nga çiftet besimtare në mbrëmjen e tyre të dasmës dhe për t’i rritur vlerën martesës së tyre.
PARAQITJE E PËRGJITHSHME
I. TITULLI (1:1)
II. SHULAMITJA NË OBORRIN E SALOMONIT MENDON PËR TË DASHURIN E SAJ QË MUNGON DHE U RRËFEN ZONJAVE TË OBORRIT RRETH TIJ DHE VETES (1:2-8)
III. SALOMONI I VJEN RROTULL VAJZËS SHULAMITE, POR AJO BËHET E SHURDHËT NDAJ MIKLIMIT TË TIJ (1:9-2:6)
IV. PËRGJËRIMI I VAJZËS NDAJ BIJAVE TË JERUSALEMIT (2:7)
V. KUJTIMI I SHULAMITES RRETH VIZITËS NGA I DASHURI I SAJ, NDËRPRERË NGA URDHRI I VËLLEZËRVE TË SAJ PËR T’U NISUR PËR PUNË (2:8-17)
VI. ËNDRRAT E VAJZËS E NJË TAKIMI ME TË DASHURIN E SAJ (3:1-4)
VII. PËRSËRITJA E PËRGJËRIMIT TË BIJAVE TË JERUSALEMIT (3:5)
VIII. KARVANI I SALOMONIT MBËRRIN NË JERUSALEM (3:6-11)
IX. PËRSËRI SALOMONI PËRPIQET TA BËJË PËR VETE VAJZËN, POR AJO NUK U DORËZOHET MAGJEPSJEVE TË TIJ (4:1-6)
X. BARIU I RI MBËRRIN DHE I KËRKON VAJZËS TË LARGOHET NGA JERUSALEMI, NGA SHTËPIA QË KISHIN PLANIFIKUAR NË VEND DHE AJO SHPREH GATISHMËRINË E SAJ (4:7-5:1)
XI. SHULAMITJA KUJTON NJË ËNDËRR SHQETËSUESE, NË TË CILËN NUK E KISHTE PARË ATË PËR SHKAK TË LETARGJISË SË SAJ (5:2-8)
XII. GJATË PYETJEVE TË ZONJAVE TË OBORRIT AJO NGRE NË QIELL BUKURITË E TË DASHURIT TË SAJ, DUKE I BËRË EDHE ATO TË DONIN TA SHIKONIN (5:9-6:3)
XIII. SALOMONI PËRTËRIN THIRRJET E TIJ TË DASHURA (6:4-10)
XIV. AJO U SHPJEGON ZONJAVE TË OBORRIT MËNYRËN E PAPRITUR ME TË CILËN U ÇUA NË PALLAT (6:11-13)
XV. AFRIMI PËRFUNDIMTAR I SALOMONIT DEL I KOTË (7:1-10)
XVI. AJO BASHKËBISEDON ME TË DASHURIN E SAJ QË KA MBËRRITUR PËR TA MARRË ME VETE (7:11-8:2)
XVII. PËRGJËRIMI I FUNDIT NDAJ BIJAVE TË JERUSALEMIT (8:3,4)
XVIII. ÇIFTI MBËRRIN NË VENDBANIMIN E TYRE, SHKËMBEJNË ZOTIMET DHE JETOJNË MË PAS TË LUMTUR (8:5-14)
[1] Franz Delitzsch, “The Song of Songs”, te Biblical Commentary on the Old Testament, XVI:1[[1]]
[2] Arthur Farstad, “Literary Genre of the Song of Songs”, f. 63.[[2]]
[3] Komentimi i Clarke (shikoni bibliografinë) paraqet të njëjtën pikëpamje si ky komentar.[[3]]